نقش رابطه خواهر و برادری در پایگاه هویت من با تأکید بر متغیرهای فرایندی و ساختاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر مقیم مرکز تحقیقات زن و خانواده

چکیده

در فرایند هویت‌یابی، افزون بر ویژگی‌های شخصیتی افراد، ساختارهای بیرونی متعددی مانند خانواده نقش مؤثری دارند. هدف این پژوهش بررسی نقش رابطة خواهر و برادری در فرایند هویت‌یابی نوجوانان است. روش تحقیق از نوع همبستگی است و به منظور تعیین میزان اهمیت متغیرهای ساختاری و فرایندی رابطة خواهر و برادری از مدل رگرسیون چندمتغیری استفاده شده است. جامعة آماری دانش‌آموزان پسر و دختر مقطع متوسطة دوم در سال تحصیلی 1396-1397 شهر قم و با نمونه‌گیری طبقه‌ای - خوشه‌ای چندمرحله‌ای 448 نفر انتخاب شد. داده‌ها با دو ابزار مقیاس گسترش‌یافتة سنجش عینی پایگاه هویت من (EOM-EIS) و شاخص‌های روابط برادر و خواهری (IBR and ISR) گردآوری شد. یافته‌ها نشان داد متغیرهای فرایندی و برخی متغیرهای ساختاری (تعداد خواهر، فاصله با خواهر و ترتیب توالد) در هویت سردرگم، مهلت‌خواه و تحقق‌یافتة نوجوانان دارای خواهر، در هویت سردرگم نوجوانان دارای برادر و هویت سردرگم و زودهنگام نوجوانان با خواهر و برادر پیش‌بینی‌کنندة معناداری است. نتیجه این شد که به‌طورکلی یکی از عوامل مؤثر خانوادگی بر فرایند هویت‌یابی نوجوانان زیرسیستم روابط خواهر و برادری است. هم متغیرهای ساختاری و هم متغیرهای فرایندی رابطة خواهر و برادری توان پیش‌بینی برخی از پایگاه‌های هویت در دورة نوجوانی را دارند. البته سهم اهمیت متغیرهای فرایندی بیشتر از متغیرهای ساختاری است.

کلیدواژه‌ها


1. اخوان غلامی، مریم؛ حیاتی، مژگان؛ رجبی سرخنی، فاطمه و روزی جو کورعباسلو، خدیجه؛ «بررسی رابطه حالات هویت و انواع شخصیت با ارزش‌های ازدواج در جوانان»، مطالعات زن و خانواده؛ دوره 5، شماره 2، 1396، ص129-152.
2. ثنائی، باقر؛ مقیاس‌های سنجش خانواده و ازدواج؛ چ2، تهران: مؤسسة انتشارات بعثت، 1387.
3. خواجه‌پور، مهناز و حمید عطار؛ «مقایسة شیوه‌های فرزندپروری با سبک‌های هویت و بررسی رابطة آنها در دانش‌آموزان دختر و پسر پیش‌دانشگاهی نواحی چهارگانة آموزش‌وپرورش شهر شیراز»، مطالعات تربیتی و روان‌شناسی؛ شمارة 29، 1386، ص179ـ197.
4. رحیمی‌نژاد، عباس و محمود منصور؛ «بررسی تحولی هویت و رابطة آن با حرمت خود و حالت اضطراب در دانشجویان دورة کارشناسی»، مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران؛ 1380، دوره 46ـ47، پیاپی 158ـ159، ص477ـ500.
5. سبحانی‌نژاد، مهدی و نقی رعدی افسوران؛ «بررسی چگونگی جو حاکم بر روابط خواهر برادری فرزندان خانواده‌های استان اصفهان»، دانشور رفتار / تربیت و اجتماع، شمارة 45، 1389، ص221ـ232.
6. عسکریان مقدم زنجانی، هما، فریبرز باقری، مجتبی جزایری، محمد ترکمان و حمید امیری؛ «مقایسة هوش هیجانی و سبک‌های هویت در زنان مبتلا به اختلال افسردگی اساسی و زنان عادی»، دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی؛ شمارة 52، 1392، ص109ـ119.
7. لطف‌آبادی، حسین؛ عواطف و هویت نوجوانان و جوانان؛ تهران: سازمان ملی جوانان، 1380.
8. Branje, S.J., van Lieshout, C.F., van Aken, M.A., & Haselager, G.J.; "Perceived support in sibling relationships and adolescent adjustment", The journal of Child Psychology and Psychiatry; 2004, 45(8), pp.1385-1396.
9. Campbell, L.; Parents’ Socialization of Gender in Children; Department of Psychology, University of California, Santa Cruz, USA, 2014. http://www.child-encyclopedia.com/gender-early-socialization/according-experts/parents-socialization-gender-children.
10. Connidis, I.A.; "Sibling as friends in later life", American behavioral scientist; 1989, 33, pp.81-93.
11. Dekovi ć, M., & Buist, K. L.; "Multiple perspectives within the family: family relationship patterns", Journal of Family Issues; 2005, 26, pp.467-490.
12. Edwards, R., Hadfield, L., Lucey, H., & Mauthner, M.; Sibling Identity and Relationships Sisters and brothers; Oxon: Routledge, 2006.
13. Erikson, E.; Identity, youth and crisis; New York: Norton, 1968.
14. Howe, N., & Recchia, H.; "Sibling relationships as a context for learning and development", Early Education and Development; 2014, 25, pp.155-159.
15. Killoren, S. E., De Jesús, S. A. R., Updegraff, K. A., & Wheeler, L. A.; "Sibling relationship quality and Mexican-origin adolescents' and young adults' familism values and adjustment", International Journal of Behavioral Development; 2017, 41(2), pp. 155-164.
16. Marcia, J.E.; "Development and validation of ego-identity status", Journal of Personality and Social Psychology; 1966 3, pp.551–558.
17. McHale, S.M., Crouter, A.C., & Whiteman, S.D.; "The Family Contexts of Gender Development in Childhood and Adolescence", Social Development; 2003, 12(1), pp.125- 148.
18. Oliva, A., & Arranz, E.; "Sibling relationships during adolescence", European journal of developmental psychology; 2005, 2(3), pp.253-270.
19. Stocker, C.M., Burwell, R.A., & Briggs, M.L.; "Sibling Conflict in Middle Childhood Predicts Children’s Adjustment in Early Adolescence", Journal of Family Psychology; 2002, 16(1) pp.50-57.
20. Tucker, C. J., Updegraff, K. A., McHale, S. M., & Crouter, A. C.; "Older siblings as socializers of younger siblings' empathy", Journal of Early Adolescence; 1999, 19(2), pp.176-198.
21. Yeh, H., & Lempers, J. D.; "Perceived Sibling Relationships and Adolescent Development", Journal of Youth and Adolescence; 2004, 33, 133-147.
22. Whiston, S.C., & Keller, B.K.; "The influences of the family of origin on career devdlopment: a review and analysis", The counseling psychologist; 2004, no 32, (4), pp.493-568.
23. Wong, Thessa M.L., Branje, Susan J.T., VanderValk, I.E., Hawk, S.T., and Meeus. Wim H.J.; "The role of siblings in identity development in adolescence and emerging adulthood", Journal of Adolescence; no 33, 2010, pp.673–682.