تفاوت‌های جنسی در دل بستگی به خدا: نقش تعدیل‌کننده پایگاه هویت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر مقیم مرکز تحقیقات زن و خانواده

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی تفاوت‌های جنسی در دلبستگی به خدا با تأکید بر نقش پایگاه هویت من در دانشجویان دانشگاه قم انجام شد. در این مطالعة همبستگی، 370 نفر دانشجو (190 پسر و 180 دختر) که به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای انتخاب شدند، به آزمون گسترش‌یافته عینی پایگاه هویت من (EOM-EIS-2) و دلبستگی به خدا (ATG-37) پاسخ دادند. داده‌ها با استفاده از آزمون t مستقل، ضریب همبستگی و رگرسیون چندگانه به شیوة سلسله‌مراتبی تجزیه و تحلیل شدند. نمرات بالاتر دختران در دلبستگی ایمن و دوسوگرا و نمرات بالاتر پسران در دلبستگی اجتنابی، تفاوت معنادار میان پسران و دختران در دلبستگی به خدا را نشان می‌دهد؛ ولی بین این دو جنس به لحاظ توزیع در چهار نوع پایگاه هویت، تفاوت معناداری وجود ندارد. نتایج نشان می‌دهد جنس آزمودنی‌ها پیش‌بینی‌کنندة معناداری برای هر سه نوع دلبستگی به خداست؛ ولی در پایگاه هویت، فقط دو پایگاه هویت تحقق‌یافته و سردرگم در پیش‌بینی دلبستگی ایمن و دلبستگی اجتنابی به خدا بتای معنادار دارند که با ورود اثر متقابل جنس و پایگاه هویت به معادلة رگرسیون، مشاهده می‌کنیم بتای هویت تحقق‌یافته کاهش می‌یابد و از معناداری خارج می‌شود؛ درحالی‌که بتای هویت سردرگم کاهش می‌یابد؛ ولی همچنان معنادار است. در دلبستگی دوسوگرا به خدا، فقط یک پایگاه هویت سردرگم بتای معنادار دارد که با ورود اثر متقابل جنس و هویت به معادلة رگرسیون، مشاهده می‌کنیم بتای هویت سردرگم کاهش می‌یابد و از معناداری خارج می‌شود. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت جنس و هویت دو متغیر پیش‌بینی‌کننده در دلبستگی به خدا هستند و هویت در رابطة میان جنس و دلبستگی به خدا نقش معنادار دارد.

کلیدواژه‌ها


1. آقاجانی، محمدحسن، ولی‌الله فرزاد و  مهرناز شهرآرای؛ «مقایسة سبک‌های هویت دانشجویان دانشگاه‌های دولتی شهر تهران بر اساس جنسیت، رشتة تحصیلی و بومی و غیربومی بودن»؛ مجلة دانش و پژوهش در روان‌شناسی، شمارة 38، 1387، ص135-164.
2. توسلی، غلام‌عباس و ابوالفضل مرشدی؛ «بررسی سطح دین‌داری و گرایش‌های دینی دانشجویان»؛ جامعه‌شناسی ایران، دورة هفتم، شمارة 4، 1385ص96ـ118.
3. حسینی، سید داوود، جواد مصرآبادی و ناهید آقاجان‌زاده؛ «بررسی تأثیر آموزش مهارت‌های اجتماعی بر عزت نفس دانش‌آموزان دختر پایه سوم مقطع متوسطه تبریز»؛ علوم تربیتی، سال سوم، شماره 11، ص47-64.
4. دانشورپور، زهره، زیبا غنایی، امید شکری و حسن‌رضا زین‌آبادی؛ «پیش‌بینی صمیمیت اجتماعی بر اساس سبک‌های هویت، تعهد هویت و جنسیت»؛ فصلنامة روان‌شناسی، سال دوم، شمارة 7، 1386، ص55-85.
5. سرگزی، مهدی و زهرا نیک‌منش؛ «سبک‌های هویت و خودتعیین‌گری مذهبی»؛ روان‌شناسی و دین، سال ششم، شمارة 2، 1392، ص91ـ104.
6. سرمد، زهره، عباس بازرگان و الهه حجازی؛ روش‌های تحقیق در علوم رفتاری؛. تهران: نشر آگه، 1394.
7. شهابی‎‌زاده، فاطمه؛ «دل‌بستگی دوران کودکی و دل‌بستگی به خدا، مدل حل بحران هویت با توجه به ادراک اهمیت ارزش‌های مذهبی»؛ زن و مطالعات خانواده، سال4، شمارة 16، 1391، ص105ـ125.
8. شیخ، مهدی، خدابخش احمدی، باقر غباری بناب و محمدجواد احمدی‌زاده؛ «نقش دل‌بستگی به خدا در سخت‌رویی و عزت‌نفس اجتماعی کارکنان نظامی»؛ فصلنامة پرستار و پزشک در رزم، سال 4، شمارة 3، 1391، ص146ـ152.
9. علیائی، زهرا، سیامک سامانی و حجت‌الله فانی؛  «بررسی روایی و پایایی مقیاس دل‌بستگی به خدا»؛ روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، سال2، ویژه‌نامة نیمسال دوم، 1390، ص65-81.
10. غباری بناب، باقر و علی‌اکبر حدادی کوهسار؛ «دل‌بستگی به خدا در بافت فرهنگ اسلامی: پایه‌های نظری، ساخت و رواسازی ابزار اندازه‌گیری»؛ روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، سال اول، شمارة 4، 1390، ص81ـ106.
11. مدیری، فاطمه و تقی آزاد ارمکی؛ «جنسیت و دین‌داری»؛ جامعه‌شناسی کاربردی، سال 24، شمارة 3، 1392، ص2ـ14.
12. نجفی، محمود؛ حسن احدی  و علی دلاور؛ «بررسی رابطة کارایی خانواده و دین‌داری با بحران هویت»؛ دانشور رفتار، سال 13، شمارة 16، 1385، ص17ـ26.
13. Argyle, M.; Psychology and religion; London: Routledge, 2000.
14. Bell, David M.; Religious Identity: Conceptualization and measurement of the religious self; A Dissertation to the Faculty of the Graduate School of Emory University, the degree for of Doctor of Philosophy in Religion, 2009.
15. Berzonsky, M. D., J. E. Nurmi, A. Kinney, & K. Tammi; "Identity processing orientation and cognitive and behavioral strategies: Similarities and differences across different contexets. European"; Journal of personality, 1999, 13: pp.105-120.
16. Berzonsky, M.D & L.S. Kuk; "Identity style, psychosocial maturity, and academic performance"; Personality and Individual Differences, 2005, 39, pp.235-247.
17. Bowlby, J.; Attachment and loss: Vol 3. Loss, Sadness and Depression. Basic Books. New York, 1980.
18. Cartney, Kristin MC, Hetrick Kate; "Religiosity and Gender: Nature or Nurture?"; submitted in May 28, 2002.
19. Desrosiers, A., & L. M. Miller; "Relational spirituality and depression in adolescent girls"; Journal of Clinical Psychology, 63, 2007, 1021-1037.
20. Dollinger, S.M.; "Identity styles and the Five-factor model of personality"; Journal of Research in Personality, 1995, 29, pp.475-479.
21. Gilligan, C.; In a different voice: Psychological theory and women’s development; Cambridge, MA: Harvard University Press, 1982.
22. Granqvist P., M. Mikulincer & PR. Shaver; "Religion as attachment: Normative processes and individual differences"; Personality and Social Psychology Review; 2010, 14: pp.49-59.
23. Johnson, J. L., L. Greaves, & R. Repta; "Better science with sex and gender"; facilitating the use of a sex and gender-based analysis in health research International Journal for Equity in Health, 8 Retrieved October 31, 2009 from http://www.equityhealthj.com/ content /8/1/14.
24. King, Pamela. E.; "Religion and Identity: The Role of Ideological, Social, and Spiritual Contexts"; Journal of Applied Developmental Science, 2003, v.7, pp.197-204.
25. Kirkpatrick, L. A.; Attachment and religious representation and behavior; In J. Cassidy & P. R. Shaver (Eds), Handbook of Attachment, New York: Gillford Press, 1999.
26. Kirkpatrick, L. A. & P. R. Shaver; An attachment theoretical approach to romantic love and religious belief; Personality and Social Psychology Bulletin, 1996 18, pp.266-275.
27. Loewenthal, K. M., A. K. Macleod, V. Goldblatt, G. Lubitsh, & J. D. Valentine; "Are Women more religious than men?"; Personality and Individual Differences, 2002, 32, pp.133-139.
28. Miguel Angel Gonza´lez-Torres and Aranzazu Fernandez-Rivas; "Self-Identity and Gender Differences"; In Margarita Sa´enz-Herrero, (2015). Psychopathology in Women. Springer Cham Heidelberg New York Dordrecht London, 2015.
29. Miller, Alan & Rodney Stark; "Gender and Religiousness: Can Socialization Explanations be Saved?" American Journal of Sociology, 2002, 107: pp.1399J-423
30. Parker, M. S.; "Identity and the development of religious thinking"; New Directions for Child Development, 1985, 30, pp.43-60.
31. Rowatt, W. C. & L. A. Kirkpatrick; Two dimensions of attachment to God and their relation to affects; religiosity and personality constructs. Faculty. Wm. Edu/lakirk/roatt.html, 2002.
32. Ross, C. E., & J. Mirowsky; "Sex differences in the effect of education on depression: Resource multiplication or resource substitution?"; Social Science & Medicine, 2006, 63, pp.1400-1413.
33. Schwartz, S.J.; "The Evolution of Eriksonian and Neo-Eriksonian Identity Theory and Research: A Review and Integration, an International"; Journal of Theory and Research, 2001, 1(1), pp.7-58.
34. Simpson, J. A.; "The ultimate elixir?"; Psychological Inquiry, 2002, 13, pp.226-229.