ارزش‌های فرهنگی و گرایش به فرزندآوری در زنان 15-49 ساله شهر همدان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه الزهرا

2 استادیار دانشگاه الزهرا

3 کارشناس ارشد مطالعات زنان دانشگاه الزهرا

چکیده

کاهش گرایش به فرزندآوری، یکی از عوامل تهدیدکنندۀ بنیان خانواده است. برخی علت این امر را عوامل اقتصادی و برخی دیگر عوامل فرهنگی می‌دانند. پژوهش حاضر با هدف نشان دادن نقش عوامل فرهنگی در گرایش به باروری به این موضوع می‌پردازد. روش پژوهش، پیمایشی است و ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامة محقق‌ساخته است که 384 نفر از زنان 15 تا 49سالۀ شهر همدان در سال 1395 به آن پاسخ دادند. پاسخگویان به شیوۀ خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شدند. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار spss 22 استفاده شد. نتایج نشان داد بین نمرات ابعاد شش‌گانۀ ارزش‌های فرهنگی و گرایش به باروری در سطح 99درصد اطمینان، رابطۀ معنادار آماری وجود دارد و متغیر ارزش‌های فردگرایانه با ضریب همبستگی 658/0، قوی‎ترین رابطه را با متغیر وابسته داشته است. بر اساس نتایج تحلیل رگرسیون گام‌به‌گام، متغیرهای ارزش‌های فردگرایانه، باورهای دینی دربارة فرزندآوری و دیدگاه زنان به کارکردهای خانواده، 5/64 درصد تغییرات متغیر وابسته را تبیین می‌کنند و متغیر ارزش‌های فردگرایانه بیشترین و درآمد خانواده کمترین قدرت تبیین را داشته‌اند. بنابراین اقدام فرهنگی در ارتباط با ترویج آموزه‌های دینی دربارة فرزندآوری و پیامدهای فردگرایی می‌تواند در این راستا راهگشا باشد.

کلیدواژه‌ها


1. امینی یخدانی، مریم؛ «گذار دوم جمعیت»؛ سایت پژوهشکدة باقرالعلوم، 24 آبان 1393، در:
http://pajoohe.ir -Second-Demographic-Transition_a-41305.aspx.
2. اینگلهارت، رونالد؛ تحول فرهنگی در جامعة پیشرفتة صنعتی؛ ترجمة مریم وتر؛ تهران: کویر، 1373.
3. بستان (نجفی)، حسین، محمدعزیز بختیاری و سید‌حسین شرف‌الدین؛ اسلام و جامعه‏شناسی خانواده؛ قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1388.
4. پولارد، آلفرد هورلستون و دیگران؛ روش‌های تحلیل جمعیت؛ چ4، شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز، 1380.
5. جمشیدیها، غلامرضا، مجید کوششی و یوسف ایرانی؛ «عوامل اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی مؤثر بر باروری زنان متأهل 15ـ49 ساله) شهر قم»؛ اسلام و علوم اجتماعی، سال 3، شمارة 5، 1390، ص59ـ 70.
6. چراغی کوتیانی، اسماعیل؛ «فمینیسم و کارکردهای خانواده»؛ معرفت، شمارة 131، 1387، ص87ـ108.
7. چراغی کوتیانی، اسماعیل و سیدحسین شرف‌الدین؛ «نقش فرهنگ و ساختارهای فرهنگی در تحولات جمعیتی»؛ معرفت فرهنگی اجتماعی،  شمارة 21، زمستان 1393، ص51ـ78.
8. حر عاملی، محمدبن­حسن؛ وسائل­الشیعه؛ ج14، تهران: المکتبة­الاسلامیه، [بی‌تا].
9. رستگار خالد، امیر و میثم محمدی؛ «تغییرات فرهنگی و افت باروری در ایران (بر پایة تحلیل ثانوی داده‌های پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌ها»؛ جامعه‌شناسی کاربردی، سال 26، شمارة 2، تابستان 1394، ص159ـ180.
10. رفیع­پور، فرامرز؛ سنجش گرایش روستاییان نسبت به جهاد سازندگی؛ [بی‌جا]: مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی، 1372.
11. رفیع­پور، فرامرز؛ بررسی روان­شناختی تحول ارزش­ها، ترجمة سیدحسین سیدی؛ تهران: آستان قدس رضوی، 1376.
12. روشه، گی؛ کنش اجتماعی؛ ترجمة هما زنجانی‌زاده؛ تهران: آستان قدس رضوی، 1367.
13. روشه، گی؛ تغییرات اجتماعی؛ ترجمة منصور وثوقی؛ تهران: چ16، نشر نی، 1383.
14. وزارت کشور؛ سالنامة آماری ادارة کل ثبت‌احوال استان همدان سال 1390؛ سازمان ثبت احوال کشور، ادارة کل ثبت‌احوال استان همدان، 1391.
15. ستوده، هدایت‌الله و سیف‌الله بهاری؛ خشونت در خانواده، جنبه­های جامعه‌شناختی؛ تهران: ندای آریان، 1386.
16. شیخی، محمدتقی؛ جمعیت و تنظیم خانواده؛ تهران: نشر دیدار، 1373.
17. عباسی شوازی، محمد؛ «افزایش سن ازدواج و کاهش تعداد فرزندان»؛ در: نشست «بررسی مفهوم جوانی»، 4 مهر 1396، در:
http://aftabnews.ir/fa/news/478222.
18. عنایت، حلیمه و لیلا پرنیان؛ «مطالعة رابطة جهانی شدن فرهنگی و گرایش به فرزندآوری»؛ زن و جامعه، دورة 4، شمارة 14، تابستان 1392، ص109ـ137.
19. فروتن، یعقوب؛ «چالش­های خانوادة معاصر و نوگرایی با تأکید بر طلاق در فرایند گذار جمعیتی»؛ مسائل اجتماعی ایران، سال 4، شمارة 2، زمستان1391، ص105ـ129.
20. قدرتی، حسین، داریوش باستانی، اکرم قدرتی و سیداحمد کلالی؛ «بررسی رابطة برابری جنسیتی در خانواده و باروری زنان، مطالعة موردی: زنان متأهل 20 تا 40سالة شهر سبزوار»؛ مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال3، شمارة 11، 1392، ص75 ـ91.
21. کاستلز، مانوئل؛ عصر اطلاعات، قدرت هویت؛ ج2، ترجمة حسن چاوشیان؛ تهران: طرح نو، 1384.
22. کتابی، احمد؛ درآمدی بر اندیشه‌ها و نظریه‌های جمعیت شناسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ویراست پنجم با افزوده‌‌ها، 1388.
23. گیدنز، آنتونی؛ جامعه­شناسی؛ ترجمة منوچهر صبوری؛ تهران: نشر نی، 1376.
24. گیدنز، آنتونی؛ جهان رهاشده؛ ترجمه علی‌اصغر سعیدی و یوسف حاجی عبدالوهاب؛ تهران: علم و ادب، 1379.
25. مصطفوی، فرخ؛ «فرهنگ و باروری»؛ مسائل اجتماعی ایران؛ تهران: آگه، 1383.
26. «نرخ باروری در همدان به 1/2درصد رسید»؛ در:
https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/03/30/1442075
27. Baudin, Thomas; "A Role for Cultural Transmission in Fertility Transitions"; Paris: School of Economics University of Paris, Panthéon, Sorbonne CES (Centre d’Economie Sorbonne), 2010, pp.106ـ112.
28. Durkheim, Emile; Durkheim's Philosophy Lectures; Notes from the Lycée de Sens Course, 1883–1884ed& trans by Gross, Neil & Jones, Robert Alun. Cambridge University Press. 2004, p.63ـ66.
29. Martin, Teresa Castro and Fatima, Juarez; "The Impact of Women's Education on Fertility in Latin America: Searching for Explanation"; International Family Planning Perspectives, Volume 21, Number 2, 1995, pp.52ـ80.
30. Muir, Jonathan A.; "Indicators of Fertility Change in a Developing Nation: Examining the Impact of Motorcycles as a Distance Demolishing Technology on Fertility Change in Rural Indonesia"; All Theses and Dissertations, 2012, p.3272.
31. Newson, Lesley; Postmes, Tom; Lea, S.E.G; paul Webley; Richerson, Peter j. &, Mcelreath, Richard; "In Fluences on Communication about Reproduction the Cultural Evolution of low Fertility"; Journal of Marriage and the Family, 63, 2007, pp.491–503.
32. Reshadat, Sohyla, Alireza Zanganeh, Shahram Saeidi, Ramin Ghasemi, Nader RajabiـGilan, Ali Karbasi & Raziyeh Teymouri; Comparative Study of the Cultural Effective Factors on Women’s Total Fertility Rate in Fertile Age; Zahedan University of Medical Sciences, 2015.