سنخ‌شناسی نگرش به ارزش‌های سنتی خانواده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی

2 کارشناس ارشد دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

در این مقاله، هدف فهم استراتژی های شهروندان تهرانی در مواجهه با ارزش های سنتی خانواده است. منظور از استراتژی، راهبردها و رویکردهای کلان است که می توان در مجموع از رفتارهای شخص در موقعیت های مختلف کشف کرد. به این منظور با رویکردی تفسیری و با کمک مفاهیم حساسی چون بازاندیشی، برخورد انتخابی ، به چارچوب مفهومی خود دست یافتیم. برای یافتن پاسخ سؤالات تحقیق با 23 نفر از شهروندان تهرانی بین 30 تا 53 سال، مصاحبه عمیق انجام شده است. یافته های تحقیق با روش تحلیل مضمونی، مورد بررسی قرار گرفته اند و مضامین پژوهش با استفاده از گونه شناسی از استراتژی ها و تفسیرهای افراد در مواجهه با ارزش های سنتی خانواده، ارائه گردیده اند. بر اساس نتایج این پژوهش چهار گونه استراتژی اصول گرایانه، اعتدالگرایانه، گزینشی و تجددگرایانه به دست آمده اند. افراد در هر کدام از این گونه های استراتژی، معنای واحدی به رفتارهای خود نمی دهند، در نتیجه بر اساس تفسیرهایی که افراد از استراتژی های خود ارائه می کنند، هر یک از گونه ها به گونه های تفسیری متمایزی دسته بندی شده اند.

کلیدواژه‌ها


  1. آزاد ارمکی، تقی و امیر ملکی؛ «تحلیل ارزش‌های سنتی و مدرن در سطوح خرد و کلان»؛ نامة علوم اجتماعی، ش30، 1386.
  2. آزاد ارمکی، تقی و مصطفی ظهیری‌نیا؛ «بررسی سنخ‌های ارزشی و تغییرات فرهنگی در خانواده»؛ فصلنامة خانواده­پژوهی، سال ششم، ش23، پاییز، 1389، ص279-297.
  3. آزاد ارمکی، تقی، مهناز زند و طاهره خزاعی؛ «روند تغییرات فرهنگی، اجتماعی خانوادة تهرانی طی سه نسل»؛ فصلنامة علوم انسانی دانشگاه الزهرا، سال 12 و 13، ش44 و 45، زمستان1381 و بهار1382، ص1-24.
  4. اینگلهارت، رونالد و راین بیکر؛ «مدرن­سازی، تغییر اجتماعی و استمرار ارزش‌های سنتی»؛ ترجمة حامد حاجی حیدری؛ نشریة راهبرد یاس، پاییز 1385.
  5. برگر، پیتر، بریجیت برگر و هانسفرید کلنر؛ ذهن بی‌خانمان: نوسازی و آگاهی؛ ترجمة محمد ساوجی؛ تهران: نشر نی، 1381.
  6. برمن، مارشال؛ تجربة مدرنیته؛ ترجمة مراد فرهادپور؛ تهران: انتشارات طرح نو، 1373.
  7. بلیکی، نورمن؛‌ پارادایم‌های تحقیق در علوم انسانی؛ ترجمة سید حمیدرضا حسنی، محمدتقی ایمان و سید مسعود ماجدی؛ تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1391.
  8. بوردیو، پی­یر؛ نظریة کنش: دلایل عملی و انتخاب عقلانی؛ ترجمة مرتضی مردیها؛ تهران: نقش‌ونگار، 1380.
  9. جنادله، علی و مریم رهنما؛ «دگرگونی در الگوی متعارف خانوادة ایرانی (تحلیل ثانویه داده‌های ملی)»؛ فصلنامة خانواده‌پژوهی، سال دهم، ش39، پاییز، 1393، ص277- 296.
  10. جنکینز، ریچارد؛ پی­یر بوردیو؛ ترجمة لیلا جوافشانی و حسن چاوشیان؛ تهران: نشر نی، 1385.
  11. خضرنژاد، عمر؛ «بررسی ارزش‌های سنتی- مدرن در حوزة خانواده در شهر بوکان»؛ پایان‌نامة کارشناسی­ارشد، دانشگاه پیام نور، سال 1388-1389.
  12. دین‌دار، مرتضی؛ «تحلیل گفتمان خانواده مبتنی بر جهانی شدن و دین‌مداری (مدرنیته و سنت): با تحلیل فیلم‌های پرمخاطب سینمای خانواده دو دهة اخیر»؛ پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، 1391.
  13. زیمل، جورج؛ «کلان‌شهر و حیات ذهنی»؛ ترجمة یوسف اباذری؛ مطالعات جامعه‌شناختی، شماره ششم، 1372.
  14. زیمل، گئورک؛ «تضاد فرهنگ مدرن»؛ ترجمة هاله لاجوردی؛ فصلنامة ارغنون، ش18، تابستان، 1377.
  15. سرایی، حسن؛ «تداوم و تغییر خانواده در جریان گذار جمعیتی ایران»؛ نامة انجمن جمعیت‌شناسی ایران، ش2، زمستان، 1385، ص37-60.
  16. سرایی، حسن و سجاد اوجاقلو؛ ‌«مطالعة نسلی تغییر ارزش ازدواج در ایران: مطالعة موردی زنان شهر زنجان»؛ مجلة مطالعات توسعة اجتماعی ایران، سال پنجم. ش4، پاییز 1392، ص19- 41.
  17. شبان، ندا؛ «چگونگی سازگاری باورهای دینی و الگوهای فکری مدرن در ذهنیت ایرانیان»؛ پایان­نامة کارشناسی­ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، 1391.
  18. کرسول، جان؛ پویش کیفی و طرح پژوهش: انتخاب از میان پنج رویکرد (روایت­پژوهی، پدیدارشناسی و ...)»؛ ترجمة حسن دانایی فرد و حسین کاظمی؛ تهران: صفار، اشراقی، 1391.
  19. کیوپیت، دان؛ دریای ایمان؛ ترجمة حسن کامشاد؛ تهران: طرح نو، 1376.
  20. گیدنز، آنتونی؛ پیامدهای مدرنیت؛ ترجمة محسن ثلاثی؛ تهران: نشر مرکز، 1377.
  21. ـــــــــــــــــ ؛ تجدد و تشخص: جامعه و هویت شخصی در عصر جدید؛ ترجمة ناصر موفقیان، تهران: نشر نی، 1378.
  22. ـــــــــــــــــ ؛ مسائل محوری در نظریة اجتماعی: کنش، ساختار و تناقض در تحلیل اجتماعی؛ ترجمة محمد رضایی؛ تهران: سعاد، 1384.
  23. لبیبی، محمدمهدی؛ «نگرشی نوین به تحول ارزش‌های خانوادگی در ایران»؛ کتاب ماه علوم اجتماعی، ش64، تیر 1392، ص32-37.
  24. محمدپور، احمد؛ ضدروش: مراحل و رویه‌های عملی در روش‌شناسی کیفی؛ ج2، تهران: جامعه‌شناسان، 1390.
  25. ـــــــــــــــــ ، رسول صادقی، مهدی رضایی و لطیف پرتوی؛ «سنت، نوسازی و خانواده: مطالعة تداوم و تغییرات خانواده در اجتماعی‌های ایلی با استفاده از رهیافت روش تحقیق ترکیبی» فصلنامة پژوهش زنان، دورة 7، ش4، زمستان 1388، ص71-93.
  26. موحد، مجید و محمدتقی عباسی شوازی؛ «بررسی رابطة جامعه‌پذیری و نگرش دختران به ارزش‌های سنتی و مدرن در زمینة روابط بین­شخصی دو جنس پیش از ازدواج»؛ مجلة مطالعات زنان. سال 4، ش1، بهار 1385، ص67- 99.
  27. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ یافته‌های پیمایش در 28 استان کشور: ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان؛ موج دوم؛ تهران: دفتر طرح‌های ملی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1382.

28. Smith, Tom W; Changes in Family Structure, Family Values, and Politics, 1972-2006. National Opinion Research Center University of Chicago. Social Change Report No. 53, 2008.

29. Tripathi, Amit Kumar; “Intergenerational Differences in the Preferences for Family Values: An Indian Perspective”; Journal of Human, Values 20(1), 2014, p.19–31.

30. Xu, Anqi and Yan Xia; “The Changes in Mainland Chinese Familie”; Journal of Comparative Family Studies, Volume XLV, Number 1 ,Winter, 2014, p.31-53.