نگرش‌ها و رفتارهای ایرانیان در زمینه ازدواج فامیلی

نویسنده

عضو هیئت علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه تهران

چکیده

ازدواج با خویشان از جمله اقسام برجسته درون‌همسرگزینی در ایران محسوب می‌شود که در فرهنگ عامیانه نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. در میان انواع مختلف ازدواج فامیلی، ازدواج دخترعمو ـ پسرعمو دارای بیشترین فراوانی است. پرسش اصلی مقاله حاضر، «چگونگی وضعیت نگرشی و رفتاری ایرانیان در خصوص ازدواج فامیلی» می‌باشد. بر همین اساس، الگوهای نظری مختلف در دو دسته کلّی «الگوهای ساخت‌گرایانه» و «الگوهای ارزش‌محور» تقسیم‌بندی شده و تلاش می‌شود تا روند تحولات عینی و ذهنی به صورت تطبیقی مورد بررسی قرار گیرند. روش اصلی تحقیق، تحلیل روند بر اساس تحلیل ثانویه داده‌های مربوط به پیمایش‌های ملّی و پژوهش‌های صورت گرفته در زمینه ازدواج فامیلی است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که اگرچه هم‌زمان با افزایش آزادی‌های فردیِ کنش‌گران در مقام انتخاب همسر، از میزان ازدواج فامیلی کاسته می‌شود، امّا روند کاهش مذکور یکسان نبوده و ازدواج فامیلی همچنان نزد گروه‌هایی از ایرانیان ارجحیت دارد. وضعیت رفتاری در بُعد عینی و اولویت‌های نگرشی نسبت به ازدواج فامیلی نشان‌گر آن است که حدوداً یک‌چهارم ایرانیان به چنین وضعیتی تمایل دارند. این امر، حاکی از سلطه شبکه خویشاوندی در انتخاب همسر به عنوان یکی از مهم‌ترین تصمیمات زندگی افراد است. داده‌های دیگر در خصوص ضرورت تأمین نظرات خانواده در خصوص ازدواج حاکی از آن است که به لحاظ نگرشی، ایرانیان همچنان موافق چنین وضعیتی هستند.

کلیدواژه‌ها


الف) کتاب‌ها

1. اسدی، علی. 1356. گرایش‌های فرهنگی و نگرش‌های اجتماعی در ایران. تهران: بی‌نا.
2. بهنام، جمشید. 1352. ساخت‌های خانواده و خویشاوندی در ایران.‌ تهران: خوارزمی.
3. ــــــــــــــــ . 1383.  تحولات خانواده. ترجمه محمدجعفر پوینده. تهران: ماهی.
4. گودرزی، محسن. 1382.  ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
5. ــــــــــــــــ . 1387. گرایش‌های فرهنگی و نگرش‌های اجتماعی ایرانیان کل کشور. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
6. Carlson, Allan. 2009. The Family in America: Searching for social harmony in the industrial age. London: Transaction Publishers.
7. Poster, Mark. 1988. Critical Theory of The Family. New York: The Continuum Publishing Corporation.
8. Sandström, Glenn. 2012. Ready, Willing and Able: The Divorce Transition in Sweden 1915-1974. Umeå: Umeå University.

ب) مقالات

1. عباسی شوازی، محمدجلال، فاطمه ترابی. 1385. سطح، روند و الگوی ازدواج خویشاوندی در ایران. نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، 2 (2): 88-61.
2. Saadat, M., M. Ansari-Lari and D. Farhud. 2004. Consanguineous Marriage in Iran. Annals of Human Biology 31(2): 263-269.
2. Rosina, Alessandro and Romina Fraboni. 2004. Is marriage losing its centrality in Italy?. Demographic esearch, 11(6): 149-172, 14 September, http://www.demographic-research.org/Volumes/Vol11/6/.
نقل در کریم حبیب‌پور گتابی و غلامرضا غفاری، علل افزایش سن ازدواج دختران. فصلنامه زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان). 9 (1): 34-7.

ج) طرح‌های پژوهشی

1. Abbasi-Shavazi, M. J., P. McDonald and M. Hossein-Chavoshi (2006), Modernization and the Cultural Practice of Consanguineous Marriage; A Study of Four Provinces of Iran, Paper prepared for session: Value Changes and the Family Formation of the European Population Conference; Population Challenges in Aging Societies, Liverpool, June 21-24.
نقل در محمدجلال عباسی شوازی و فاطمه ترابی‌، سطح، روند و الگوی ازدواج خویشاوندی در ایران. نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران. 2 (2): 88-61.
2. Sobotka, Tomas (2008), The Diverse Faces of The Second Demographic Transition in Europe, Childbearing Trends and Policies in EuropeLaurent Toulemon Demographic research. Special collection 7. BoD – Books on Demand