برساخت مدل زمینه‌ای تجربة رسیدن به خودکشی در میان زنان خودکشی‌کنندة شهر کرمانشاه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی، گرایش مسائل اجتماعی ایران، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 استاد جامعه‌شناسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

3 دانشیار جامعه‌شناسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

4 استادیار مددکاری اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

خودکشی طی چند دهة گذشته در جهان و ایران روند افزایشی داشته است. در ایران هرچند آمار خودکشی نسبت به میانگین جهانی پایین‌تر است؛ ولی در برخی استان‌ها ازجمله کرمانشاه میزان آن به‌ویژه در میان زنان بسیار بالاست. هدف اصلی این مقاله برساخت مدلی از فرایند تجربة رسیدن به خودکشی در نظام معنایی زنان شهر کرمانشاه است. این پژوهش با رویکرد کیفی و روش نظریة زمینه‌ای انجام ‌شده است. اطلاعات میدانی از طریق مصاحبه‌های عمیق با چهارده تن از زنان خودکشی‌کننده به‌ دست‌آمده است. بر اساس نتایج پژوهش، تجربة رسیدن به خودکشی در زندگی زنان اقدام‌کننده، یک تجربة متقابل و معنادار است. این تجربه در مسیر شکل‌گیری طی مراحل آشنایی، درونی شدن ایدة خودکشی و اقدام شکل می‌گیرد. تراکم آرزوهای برآورده‌نشده، احساس محرومیت و سرخوردگی، ناکامی در تکمیل هویت زندگی، گسست در تعامل با دیگران و احساس زندگی تنگ‌دامنه مهم‌ترین دلایل خودکشی هستند. رویدادهای مرتبط با جنسیت و ناموس‌مداری و نقش افراد تعدیل‌گر مهم‌ترین شرایط مداخله‌گر در تجربة خودکشی هستند. منطقة برزخی با ویژگی پیچیدگی و ابهام، زمینة شکل‌دهندة تجربة رسیدن به خودکشی است و زنان طی این تجربه با به‌کارگیری راهبرد‌هایی مانند کنش نمایشی، کنش وقفی و کنش اعتراضی واکنش نشان می‌دهند.

کلیدواژه‌ها


  1. اشتراوس، آنسلم و جولیت ام. کوربین؛ اصول و روش تحقیق کیفی: نظریة مبنایی، رویه‌ها و شیوه‌ها؛ ترجمة بیوک محمدی، تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1390.
  2. آرون، ریمون؛ مراحل اساسی اندیشه در جامعه‌شناسی؛ ترجمة باقر پرهام؛ تهران: انتشارات انقلاب اسلامی، 1371.
  3. بودون، ریمون؛ منطق اجتماعی: روش تحلیل مسائل اجتماعی؛ ترجمة نیک‌گهر؛ تهران: انتشارات جاویدان، 1383.
  4. بهرامی، اردشیر؛ فرهنگ، توسعه و خودکشی در غرب ایران؛ تهران: سازمان جهاد دانشگاهی تهران، 1397.
  5. تایلر، اس؛ جامعه‌شناسی خودکشی؛ ترجمة ربانی، کارشناس و انصاری، تهران: انتشارات آوای نور، 1379.
  6. جمشیدی‌ها، غلامرضا و سیاوش قلی‌پور؛ «مدرنیته و خودکشی زنان و دخترانِ لک»؛ فصلنامة بررسی مسائل اجتماعی ایران، دورة 1، ش1، 1389، ص79-106.
  7. دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری کرمانشاه؛ «آمار خودکشی در استان 1392-1399»؛ (منتشرنشده).
  8. سفیری، خدیجه و زهرا رضایی‌نسب؛ «مطالعه‌ای کیفی از پدیدة خودسوزی زنان شهر ایلام»؛ فصلنامة علمی-پژوهشی زن و جامعه، ش1، 1395، ص123-142.
  9. شجاعی، احمد و حسین شمسیانی و سعدالله مرادی و فرشید علاءالدینی و علی خادمی؛ «بررسی نرخ مرگ‌های مشکوک به خودکشی ارجاعی به مراکز پزشکی قانونی کشور از زمستان 88 تا پاییز 89 (سال 2010 میلادی) و مقایسة آن با نرخ‌های جهانی»؛ مجلة علمی پزشکی قانونی، ش18، 1391، ص7-15.
  10. قادرزاده، امید و کوهیار پیری؛ «برساخت اجتماعی خودکشی: ارائة یک نظریة مبنایی»؛ پژوهشنامة مددکاری اجتماعی، دانشگاه مازندران، دورة 1، ش2، 1393، ص95-121.
  11. قلی‌پور، سیاوش؛ «تبیینِ جامعه‌شناختی خودکشی در زاگرس میانی (استان‌های ایلام، کرمانشاه، لرستان)»؛ مقالة منتشرنشده، 1399.
  12. کرسول، جان؛ پویش کیفی و طرح پژوهش: انتخاب از میان پنج رویکرد؛ ترجمة حسن دانایی‌فرد؛ تهران: انتشارات صفار اشراقی، 1391.
  13. گزارش‌های آماری وزارت کشور، معاونت اجتماعی، 1398.
  14. نظرزاده، میلاد و زینب بیدل و عرفان ایوبی و حمید سوری و کوروش سایه‌میری؛ «تعیین عوامل مرتبط با انگیزة اقدام به خودکشی در ایران: مطالعة مرور منظم و متاآنالیز»؛ مجلة پژوهشی حکیم، دورة 15، ش4، 1391، ص352-363.
  15. Abrutyn, S. & A. S. Mueller; "When too much integration and regulation hurt: re-envisioning Durkheim’s altruistic suicide"; Social Mental Health, N.6, 2016, pp.56-71. doi: 10.1177/2156869315604346.
  16. Abrutyn, S. & A. S. Mueller; "Are suicidal behaviors contagious? Using longitudinal data to examine suicide suggestion"; American Sociological Review, N.79, 2014, pp.211–227. doi: 10.1177/0003122413519445.
  17. Baller, R. D. & K. K. Richardson; "Social Integration, Imitation, and the Geographic Patterning of Suicide"; American Sociol Review, N.67, 2002, pp.873–888. doi:10.2307/3088974.
  18. Burke, P. J., & J. E. Stets; Identity Theory; New York, NY: Oxford University Press, 2009.
  19. Cavan, Ruth S; Suicide; Chicago: Universityof Chicago press, 1928.
  20. Christakis, N. A. &,J. H Fowler; "The spread of obesity in a large social network over 32 years"; National English Journal of Medicin, N.357, 2007, pp.370–379. doi: 10.1056/NEJMsa066082.
  21. Douglas, J.D; The Social Meaning of Suicide; New Jersey: Princeton press, 2015.
  22. Gibbs. J. & W.T. Martin; Status Integration and Suicide: A Sociological Study; Eugene: University. Or. Press, 1964.
  23. Goffman, E; Asylums: Essays on the Social Situation of Mental Patients and Other Inmates; Garden City, NY: Anchor Books, 1961.
  24. Gold, Martin; "Suicide, Homicide and the Socialization of"; American Journal of Sociology, N.LXIII, 1958, pp.651-661.
  25. Henry, A. & F. Short; Suicide and Homicide; Glencoe: Free Press, 1954.
  26. Hogg, M. A; "Social identity theory"; in Contemporary Social Psychological Theories, ed. P. J. Burke (Stanford, CA: Stanford University Press), 2018.
  27. Johnson, B. D; "Durkheim's One Cause of Suicide"; American Sociological Review, 30, 1965, pp.875-886.
  28. Lawler, E. J; "Micro social orders"; Social Psychology Quarterly, N.65, 2008, pp.4-17. doi: 10.2307/3090165.
  29. Phillips, D. P; "Suicide, motor vehicle fatalities, and the mass media: evidence toward a theory of suggestion"; American Journal of Sociology, N.84, 1979, pp.1150–1174. doi: 1086/226904.
  30. Phillips, D. P; "The influence of suggestion on suicide: substantive and theoretical implications of the werther effect"; American Sociological Review, N.39, 1974, pp.340–354. doi: 10.2307/2094294.
  31. Scheff, T; "Shame and conformity: the deference emotion system"; American Sociological Review, N.53, 1988, pp.395–406. doi: 10.2307/2095647.
  32. Shneidman, E; Suicide as Psychache: A Clinical Approach to Self-Destructive Behavior; Lanham MD: Rowman & Littlefield, 1993.
  33. Stack, S; "Suicide in 15 Year Review of the Sociological Literature"; Journal of American Association of Sociology, N.82, 2000, pp.384-391.
  34. Stryker, S; "From mead to structural symbolic interactionism and beyond"; Annual Review of Sociology, N.34, 2008, pp.14–31. doi:10.1146/annurev.
  35. Stryker, S; Symbolic Interactionism: A Social Structural Version; Menlo Park, CA: The Benjamin Cummings Publishing Company, 1980.
  36. WHO; Suicide in the world: Global Health Estimates; World Health Organization, Geneva, 2018.
  37. Wray, M., C. Colen, & B. Pescosolido; "The Sociology of Suicide"; Annual Review of Sociology, N.37, 2011, pp.505-528.