تحلیل نقش خانواده در پیمان برادری براساس نظریه همبستگی اجتماعی دورکیم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه اراک

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد جامعه شناسی دانشگاه شاهد

چکیده

به نظر بسیاری از جامعه‌شناسان، حیات اجتماعی یکی از بنیادی‌ترین وجوه فرهنگ بشری است که با تحقق همبستگی اجتماعی محقق می‌شود. در برخی از جوامع کوچک، کوچک‌ترین دلیل برای همبستگی می‌تواند باعث شکل‌گیری آن جامعه باشد؛ اما بی‌گمان شکل‌گیری جوامع بزرگ‌تر که در آن انسان‌های گوناگونی در قالب خانواده‌های مختلف با فرهنگ‌ها، عقاید، اندیشه‌ها و... متفاوت‌تری زندگی می‌کنند، نمی‌تواند با دلایل کوچک و خرد حاصل شود.
تحلیل جامعة صدر اسلام در مدینه و پس از هجرت از مکه نشان‌دهندة یک جامعة منسجم متشکل از خانواده‌های به‌هم‌پیوسته و مرتبط با یکدیگر است؛ جامعه‌ای که با وجود قومیت‌ها و قبیله‌های مختلف، پیروزی‌های پرشماری را در برابر جوامع بسیار قدیمی‌تر از خود به دست آورد. به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین‌ حرکت‌های اجتماعی پیامبر اسلام6 در آن دوران، پیمان برادری بود. پیمانی که پیامبر6 با آن، خانواده‌ها را به هم پیوند داد. این پیوند‌های خانواده‌ها و برادر کردن پدر دو خانواده، تأثیر بسزایی در همبستگی آن جامعة سنتی داشت. با توجه به اهمیت این پیمان در شکل‌گیری جامعة صدر اسلام و همچنین همبستگی اجتماعی آن، این پژوهش بر آن است تا بر اساس نظریة همبستگی اجتماعی دورکیم، این پیمان را تحلیل و بررسی کند و نشان دهد پیمان برادری از طریق پیوند دادن دو خانواده باعث تحقق وجدان جمعی در جامعة آن زمان شد و توانست جامعة چندپارة صدر اسلام را با پشتوانة اندیشة اسلامی و پیمان برادری، صاحب موفقیت‌های چشمگیری کند.

کلیدواژه‌ها


* قرآن کریم.
1. ابن‌حجر، شهاب‌الدین احمد‌بن‌علی العسقلانی؛ فتح الباری فی شرح صحیح البخاری؛ تحقیق عبدالعزیز ‌بن‌باز؛ ریاض: دارالسلام، 2000م.
2. ابن‌حنبل، احمد؛ مسند الإمام أحمد؛ تحقیق شعیب الأرنؤوط؛ بیروت: مؤسسة الرسالة، 2001م.
3. ابن‌سعد، محمد‌بن‌سعد؛ الطبقات الکبری؛ تحقیق علی محمد عمر؛ قاهره: مکتبة الخانجی، 2001م.
4. ابن‌سیدالناس، محمد‌بن‌عبدالله‌بن‌یحیی؛ عیون الاثر فی فنون المغازی والشمائل والسیر؛ قاهره؛ مکتبة القدسی، 1986م.
5. ابن‌عبدالبر، یوسف‌بن‌عبدالله؛ الدرر فی اختصار المغازی والسیر؛ تحقیق شوقی ضیف؛ قاهره: دار المعارف، 1982م.
6. ابن‌منظور، محمد‌بن‌مکرم مصری؛ لسان العرب؛ بیروت: دار صادر، 1993م.
7. ابن‌هشام، عبدالملک‌بن‌ایوب؛ السیرة النبویة؛ تحقیق مصطفی السقا و دیگران؛ ج1، بیروت: دار المعرفة، 2009م.
8. ابن‌هشام، محمد‌بن‌عبدالملک؛ السیرة النبویة؛ تحقیق جمال ثابت و دیگران؛ ج2،  قاهره: دار الحدیث، 2004م.
9. آرون، ریمون؛ مراحل اساسی اندیشه در جامعه‌شناسی؛ ترجمة باقر پرهام؛ تهران: علمی فرهنگی، 1370.
10. بخاری، محمد‌بن‌اسماعیل؛ الجامع المسند: صحیح البخاری؛ تحقیق محمد زهیر ناصف؛ ج7، سوریه: دار طوق، 2001م.
11. بلاذری، احمد‌بن‌یحیی‌بن‌جابر؛ انساب الاشراف؛ تحقیق سهیل زکار و ریاض الزرکلی؛ ج1، بیروت: دار الفکر، 1996م.
12. ترمذی، محمد‌بن‌عیسی‌بن‌سورة؛ السنن؛ تحقیق احمد شاکر و دیگران؛ ج4، مصر؛ [بی‌نا]، 1975م.
13. توسلی، غلامعلی؛ نظریه‌های جامعه‌شناسی؛ تهران: سمت، ۱۳۸۹.
14. ابن‌قیم الجوزیة، محمد‌بن‌ابوبکر؛ زاد المعاد فی هدی خیر العباد؛ ج2، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1986م.
15. خلیل، عمادالدین؛ دراسة فی السیرة؛ موصل: مطبعة الزهرا3، 1983م.
16. دهخدا، علی‌اکبر؛ لغت‌نامة دهخدا؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران،‌ ۱۳۷۷.
17. دورکیم، ‌امیل؛ دربارة تقسیم کار اجتماعی؛ ترجمة باقر پرهام؛ تهران: نشر مرکز، ۱۳۸4.
18. دورکیم، ‌امیل؛ دربارة صور بنیانی حیات دینی؛ ترجمة باقر پرهام؛ تهران: نشر مرکز، ۱۳۹۳.
19. دورکیم، ‌امیل؛ قواعد روش جامعه‌شناسی؛ ترجمة علی‌محمد کاردان؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۸۳.
20. دیلینی، تیم؛ نظریه‌های کلاسیک جامعه‌شناسی؛ ترجمة بهرنگ صدیقی و صدیق طلوعی؛ تهران: نشر نی، ۱۳۸۷.
21. ریتزر، جورج؛ نظریه‌های جامعه‌شناسی معاصر و ریشه‌های کلاسیک آن؛ ترجمة خلیلی میرزایی و علی بقایی سرابی؛ تهران: نشر جامعه‌شناسان، ۱۳۹۰.
22. ریو، جان مارشال؛ انگیزش و هیجان؛ ترجمة یحیی سیدمحمدی؛ تهران: انتشارات ویرایش، 1388.
23. زیدان، عبدالکریم؛ المستفاد من قصص القرآن؛ ج2، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1993م.
24. السهیلی، أبوالقاسم؛ الروض الأنف؛ تحقیق عبدالرحمن الوکیل؛ ج4، قاهره: دار نصر للطباعة، [بی‌تا].
25. عضدانلو، حمید؛ آشنایی با مفاهیم اساسی جامعه‌شناسی؛ چ3، تهران: نشر نی، ۱۳۸۸.
26. العلی، صالح أحمد؛ الدولة فی عهد الرسول6؛ بغداد: مطبعة المجمع العلمی العراقی، 1988م.
27. العمری، اکرم ضیا؛ المجتمع الاسلامی فی عهد النبوة؛ المدینة المنورة: مکتبة العلوم والحکم، 1983م.
28. غزالی، محمد؛ فقه السیرة؛ اسکندریه: دار الدعوة، 2000م.
29. گولد، جولیوس و ویلیام ل. کولب؛ فرهنگ علوم اجتماعی؛ به کوشش محمدجواد زاهدی؛ چ2، تهران: انتشارات مازیار، ۱۳۸۴.
30. مبارکفوری، صفی‌الرحمن؛ الرحیق المختوم؛ بیروت: دار القلم، 1408ق/ 1988م.
31. مظفری‌زاده، سجاد؛ ترمینولوژی جرم‌شناسی؛ تهران: انتشارات بهینه، ۱۳۹۱.
32. مقریزی، احمد‌بن‌علی‌بن‌عبدالقادر؛ امتاع الاسماع بما للنبی6 من الاحوال والاموال والحفدة والمتاع؛ تحقیق محمد‌بن‌عبدالحمید النمیسی؛ ج1، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1999م.
33. نسائی، احمد‌بن‌شعیب؛ السنن الکبری؛ تحقیق حسن عبدالمنعم شلبی؛ ج6، بیروت: ، [بی‌نا]، 2001م.
34. نوری، موفق سالم؛ فقه السیرة النبویة؛ بیروت: دار ابن‌کثیر، 2006م.
35. وات، مونتگومری؛ محمد فی مکه؛ تعریب شعبان برکات؛ صیدا: المکتبة العصریة، [بی‌تا].