خوانشی نو در توصیف و تحلیل خاستگاه تفاوت‌های جنسیتی از نگاه علامه طباطبایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر مقیم مرکز تحقیقات زن و خانواده

2 استاد مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران

چکیده

وراثت یا محیط به‌ عنوان خاستگاه تفاوت‌های جنسیتی در علوم رفتاری به‌ویژه روان‌شناسی مطرح شده است. مناقشة وراثت - محیط به میزان تأثیرگذاری عامل طبیعت و تربیت باز می‌گردد. طبیعت در دیدگاه علامه طباطبایی، خاستگاه تفاوت‌های زنان و مردان است. با توجه به تفاوت‌های بیان علامه از طبیعت با آنچه دانشمندان علوم رفتاری از طبیعت مطرح می‌کنند، هدف این مقاله دستیابی به توصیفی دقیق از طبیعت در اندیشة علامه طباطبایی است تا دیدگاه ایشان در خصوص تفاوت‌های میان زنان و مردان روشن شود. ماهیت روش، توصیفی- تحلیلی است. نویسنده افزون بر تصویرسازی آنچه هست، به تشریح و تبیین دلایل چگونه بودن و چرایی وضعیت مسئله و ابعاد آن می‌پردازد. یافته‌های پژوهش بیانگر پنج مؤلفه‌ برای طبیعت از دیدگاه علامه، شامل هدفمندی، قاعده‌مندی، تغییرپذیر - کمال‌گرا، تعامل هماهنگ و واکنش در برابر انحراف از طبیعت است. در بحث و نتیجه‌گیری بر اساس معیاری مبتنی بر هدفمندی و نیازمندی طبیعت به برنامة هدایت‌بخش، تفاوت‌های جنسیتی در نگاه علامه طباطبایی بررسی می‌شود؛ ازاین‌رو تفاوت میان مردان و زنان با معیار مشخص‌شده به تفاوت‌های طبیعی و غیرطبیعی تقسیم می‌شود.

کلیدواژه‌ها


1. امیری، مهدی؛ «بررسی تطبیقی آموزش‌وپرورش در دو مکتب طبیعت‌گرایی و اسلام، ویژگی‌ها و عناصر برنامه درسی»؛ آموزش‌پژوهی، ش3، 1394، ص77-100.
2. بار، ویون؛ جنسیت و روان‌شناسی اجتماعی؛ ترجمة حبیب احمدی و بیتا شایق؛ شیراز: انتشارات نوید شیراز، 1383.
3. باستانی، سوسن؛ جنسیت، فرهنگ، ارزش‌ها و نگرش‌ها؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، 1387.
4. بستان (نجفی)، حسین؛ «چارچوبی اسلامی برای جامعه‌شناسی جنسیت»؛ دوفصلنامة علمی - تخصصی اسلام و علوم اجتماعی، ش 8، 1391، ص55-73.
5. خسروی، زهرا و همکاران؛ مبانی روان‌شناختی جنسیت؛ تهران: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (دفتر برنامه‌ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی)، 1382.
6. دابسون، اندرو؛ اندیشۀ اجتماعی و سیاسی سبز؛ ترجمة محسن ثلاثی؛ تهران: جامعه‌شناسان، 1388.
7. زیبایی‌نژاد، محمدرضا؛ «ملاحظات»؛ در: حمیدرضا حسنی (ویراست‌شده)، فمینیسم و دانش‌های فمینیستی، چ2، ص99-140، قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، 1382.
8. زیبایی‌نژاد، محمدرضا؛ جایگاه خانواده و جنسیت در نظام تربیت رسمی؛ قم: نشر هاجر و دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، 1391.
9. شعاری نژاد، علی‌اکبر؛ فلسفه آموزش‌وپرورش؛ چ8، تهران: امیرکبیر، 1386.
10. شولتز، داون؛ نظریه‌های شخصیت؛ ترجمة یحیی سیدمحمدی؛ چ27، تهران: ویرایش، 1392.
11. صادقی، هادی؛ جنسیت و نفس؛ قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، 1391.
12. طباطبایی، محمدحسین؛ اصول فلسفۀ رئالیسم؛ چ2، قم: مؤسسة بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم)، 1387 «الف».
13. ــــــــــ؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ چ9، قم: انتشارات جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، 1430ق.
14. ــــــــــ؛ ترجمة تفسیر المیزان؛ مترجم: محمدباقر موسوی همدانی؛ چ5، قم: انتشارات جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، 1374.
15. ــــــــــ؛ مجموعه رسائل؛ قم: مؤسسة بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم)، 1387 «ب».
16. ــــــــــ؛ ترجمه و شرح نهایة‌الحکمه؛ ترجمه و شرح علی شیروانی؛ چ2، قم: مؤسسة بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم)، 1387 «ج».
17. فریدمن، جین؛ فمینیسم؛ ترجمة فیروزه مهاجر؛ چ2، تهران: انتشارات آشیان، 1383.
18. فورست، لیلیان و پیتر اسکرین؛  ناتورالیسم؛ ترجمة حسن افشار؛ تهران: نشر مرکز، 1375.
19. قائمی‌نیا علیرضا؛ «مقدمه: درآمدی بر فمینیسم»؛ در: حمیدرضا حسنی (ویراست‌شده)، فمینیسم و دانش‌های فمینیستی، چ2، ص13-78، قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، 1382.
20. گرت استفانی؛ جامعه‌شناسی جنسیت؛ ترجمة کتایون بقایی؛ تهران: نشر دیگر، 1380.
21. گوتک، جرالد ال؛ مکاتب فلسفی و آرای تربیتی؛ ترجمة محمدجعفر پاک‌سرشت؛ تهران: انتشارات سمت، 1380.
22. مطهری، مرتضی؛  اصول فلسفه و روش رئالیسم: جلد دوم از بخش فلسفه، (مجموعه آثار استاد شهید مطهری)؛ ج6، چ15، تهران: انتشارات صدرا، 1390.
23. وینسنت اندرو؛ ایدئولوژی‌های مدرن سیاسی؛ ترجمة مرتضی ثاقب‌فر؛ چ2، تهران: انتشارات ققنوس، 1386.
24. هی‌وود، اندرو؛ درآمدی بر ایدئولوژی‌های سیاسی از لیبرالیسم تا بنیادگرایی دینی؛ ترجمة محمد رفیعی مهرآبادی؛ تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه، 1393.
25. American Psychological Association; The Guidelines for Psychological Practice with Lesbian, Gay, and Bisexual Clients, adopted by the APA Council of Representatives, February 18-20, 2011. The Guidelines are available on the APA website at http://www.apa.org/pi/lgbt/resources/guidelines.aspx
26. World Health Organization. (2015). What do we mean by “sex” and “gender"? The Guidelines are available on the WHO website at http://apps.who.int/gender/whatisgender/en