جنسیت، اشتغال و دارایی از دیدگاه جامعه‌شناسی اسلامی

نویسنده

استادیار گروه جامعه‌شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

این مقاله با رویکرد جامعه‌شناسی اسلامی، به تبیین علّی و کارکردی «جنسیت» در «اشتغال» و «دارایی» می‌پردازد. رویکرد هنجاری اسلام به اشتغال زنان، تبیین علّی تمایز شغلی زن و مرد، تحلیل کارکردی تمایز شغلی زن و مرد، و رویکرد هنجاری اسلام به دارایی زنان و تبیین تفاوت جنسیتی دارایی‌ها، رئوس مباحث این مقاله را تشکیل مى‌دهند. در خلال هر یک از مباحث مقاله، با اشاره‌ای گذرا به دیدگاه‌های جامعه‌شناختی به‌ویژه فمینیستی و سپس بیان دیدگاه اسلام، زمینة مقایسة رویکرد اسلامی با رویکردهای رقیب فراهم شده است. یافته‌های پژوهش به طور خلاصه از این قرارند: رویکرد اسلامی با تکیه بر مبانی متمایز هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی و با بهره‌گیری از نکات مثبت نظریه‌هاى جامعه‌شناسی جنسیت و پرهیز از استلزامات ایدئولوژیک آنها، تبیینی چندعلّتی ارائه می‌دهد که برحسب آن، عوامل سه‌گانة ذیل در تمایزهای جنسیتی در اشتغال مؤثرند: 1) پیش‌زمینه‌های فطری که در تفاوت‌های طبیعی زن و مرد نمود می‌یابند؛ 2) عوامل بی‌واسطه که از جنس عوامل فرهنگی‌اند؛ 3) عوامل واسطه‌ای یا مکمّل، شامل جامعه‌پذیری، عوامل حقوقی و اقتصادی. از نگاه کارکردی نیز تمایز جنسیتی در اشتغال برحسب کارکردهاى اجتماعی مهم آن، از جمله تحکیم خانواده، تأمین آرامش روانى همسران و تربیت فرزندان سالم و شایسته، تبیین می‌شود.

کلیدواژه‌ها


الف) کتاب­ها

1. اَبوت، پاملا و والاس، کلر (1381)، جامعه‌شناسى زنان، ترجمة منیژه نجم عراقى، تهران: نشر نى.
2. بستان (نجفی)، حسین (1390)، گامی به سوی علم دینی (2): روش بهره‌گیری از متون دینی در علوم اجتماعی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ اوّل.
3. حرّ عاملی، محمد بن حسن (بى‌تا)، وسائل الشیعه، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج 2، 11، 12، 13، 14، 15، 17 و 18.
4. خمینى، سید روح‌الله (1380)، تحریر الوسیله، قم: مؤسسه انتشارات دارالعلم، چاپ نهم.
5. سفیری، خدیجه و ایمانیان، سارا (1388)، جامعه‌شناسی جنسیت، تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
6. طباطبایى، سید محمدحسین (بی‌تا)، المیزان فى تفسیر القرآن، قم: جماعة المدرسین فى الحوزة العلمیة فى قم المقدسة.
7. طغرانگار، حسن (1383)، حقوق سیاسی اجتماعی زنان قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
8. گیدنز، آنتونى (1374)، جامعه‌شناسى، ترجمة منوچهر صبورى، تهران: نشر نى.
9. مجلسی، محمدباقر (1403 ق)، بحارالأنوار، بیروت: دار احیاء التراث العربى، ج3، 16، 24 30، 32، 35 و 103.
10. هافمن، سول و اَوِرِت، سوزان (1389)، زنان و اقتصاد: خانواده، کار و درآمد، ترجمة محمود دانشور کاخکی، سیاوش دهقانیان و فرخ دین‌قزلی، مشهد: دانشگاه فردوسی.
 
11. Bryson, Valerie (1999), Feminist Debates: Issues of Theory and Political Practice, London and Basingstoke: MacMillan Press LTD.
12. Chibucos, T. R. and Leite, R. W. (2005), Readings in Family Theory, Thousand Oaks and London: Sage Publications.
13. Knuttila, Murray (1996), Introducing Sociology: A Critical Perspective, Toronto, New York, Oxford: Oxford University Press.
14. Kramarae, Cheris and Spender, Dale (eds.) (2000), Routledge International Encyclopedia of Women, New York and London: Routledge.
15. Parsons, Talcott (1964), Essays in Sociological Theory, New York: The Free Press.
16. Ward, D. A. and Stone, L. H. (1998), Sociology for the 21st Century, Dubuque and Iowa: Kendall/Hunt Publishing Company.
17. Wharton, Amy S. (2012), The Sociology of Gender: An Introduction to Theory and Research, Malden and Sussex: Wiley-Blackwell.

ب) مقالات

18. مهرگان، نادر؛ موسایی، میثم؛ رضایی، روح‌الله (1390)، تحولات اشتغال زنان در ایران با استفاده از تحلیل انتقال- سهم، رفاه اجتماعی، ش40.  
19. Chodorow, Nancy (1997), The Psychodynamics of the Family, Linda Nicholson (ed.) The Second Wave, New York and London: Routledge.

ج) پایگاه‌های اینترنتی

20. مؤسسة پژوهش و برنامه‌ریزی، سایت وزارت علوم، تحقیقات و فنّ­آوری ـ http://irphe.ac.ir.
22. http://www.women.eccim.com/Site/Default.aspx.