مشروعیت ازدواج با شرط محدودیت در تمکین

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قائم‌شهر

2 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قائم‌شهر

چکیده

از منظر علمای فقه و حقوق اسلامی، درج هر شرطی در ضمن عقد نکاح که از شرایط عمومی صحت برخوردار باشد، بلامانع است. اکنون این پرسش مطرح است که آیا زوجه می‌تواند در ضمن عقد نکاح «تمکین محدود» را شرط نماید؟ پاسخ به این سؤال مستلزم بررسی ماهیت و مقتضای ذات عقد نکاح است. نوشتار حاضر که به روش تحلیلی و توصیفی مستند است می‌کوشد تا اثبات نماید که تمکین در ذات عقد نکاح لحاظ نشده است، بلکه مقتضای اطلاق آن می‌باشد؛ زیرا آثار و مقاصد متعددی بر نکاح مترتب است که هر یک می‌توانند مجوزی در صحت عقد تلقی شوند؛ از این رو، حق تمکین در ضمن عقد نکاح قابل تعدیل است. اما از آنجایی که شرط نباید سالب حق باشد، حذف هرگونه تمکین از زندگی زناشویی، مشمول ماده 959 قانون مدنی بوده و نافی اثر مطلوب عقد نکاح است و با مفهوم عرفی ازدواج سازگاری ندارد؛ مع الوصف در زندگی معاصر که برخی از زنان همچون مردان در فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی مشارکت فعال دارند، گاهی پاسخ به مطالبات زوج در خصوص تمکین در هر زمانی میسر نیست؛ لذا برای پیشگیری از اختلافات مربوط به تعهدات تمکین، زوجه می‌تواند خواسته‌های زوج را در این زمینه با استفاده از شرط ضمن عقد محدود نماید.

کلیدواژه‌ها


1. قرآن کریم.
2. امامی، حسن (1363)، حقوق مدنی، تهران، کتاب فروش اسلامی، چاپ دوم.
3. انصاری، مرتضی (1400 ق)،  المکاسب، قم، دارالذخایر، ج 3.
4. جبعی عاملی، زین­الدین بن علی (شهید ثانی) (1343 ق)، مسالک الافهام، قم، موسسه المعارف الاسلامیه، چاپ اول، ج 8.
5. ------------ (1372 ش)، الروضه البهیه، قم، مکتب الاعلام اسلامی، چاپ هفتم، ج 2.
6. جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1368 ش)، حقوق خانواده، تهران، گنج دانش، چاپ اول.
7. حرّ عاملی (1412 ق)، وسائل الشیعه، قم ، مؤسسه آل­البیت (ع)، ج 14، 20 و 21.
8. حسینی مراغه­ای، میر عبدالفتاح (1417 ق)، العناوین الفقهیه، قم، انتشارات جامعه مدرسین، چاپ اول، ج 2.
9. حلّی، جعفر بن حسن (محقق حلّی) (1409 ق)، شرایع الاسلام، قم، مؤسسه اسماعیلیان، الطبع الثالث، ج 2.
10. شایگان، سید علی (1375 ش)، حقوق مدنی، قزوین، انتشارات طه، چاپ اول.
11. شهیدی، مهدی، (1386 ش)، شروط ضمن عقد، تهران، انتشارات مجد، چاپ اول.
12. صفایی، حسین؛ امامی، اسدالله (1388 ش)، مختصر حقوق خانواده، تهران، نشر میزان، چاپ بیست و یکم.
13. طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم (1378 ش)، حاشیه المکاسب، قم، اسماعیلیان، ج 1.
14. طریحی، شیخ فخرالدین (1365 ش)، مجمع البحرین، انتشارات مرتضوی، ج 2 و 3.
15. طوسی، (1388 ش)، المبسوط، تهران، الحیدریه، الطبعة الثانیه، ج 4 و 6.
16. کاتوزیان، ناصر (1385 ش)، حقوق مدنی (خانواده)، تهران، شرکت سهامی انتشارات، چاپ هفتم، ج 1.
17. کرکی، علی (1411 ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، موسسه، آل البیت (ع)، چاپ اول، ج 1.
18. گرجی، ابوالقاسم، بررسی تطبیقی حقوق خانواده، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم.
19. محقق داماد، سید مصطفی (1376 ش)، تحلیل فقهی حقوق خانواده، تهران، نشر علوم اسلامی، چاپ 6 .
20. -------------- قواعد فقه، تهران، انتشارات سمت، چاپ دوم.
21. مغنیه، محمد جواد (بی­تا)، فقه امام جعفر صادق(ع)، قم، انتشارات قدس، ج 5.
22. موسوی بجنوردی، محمد حسن (1377 ش)، القواعد الفقهیه، قم، نشرالهادی، الطبعة الاولی، ج 4.
23. موسوی خمینی(ره)،  روح الله (1379 ش)، تحریر الوسیله، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، الطبعة الاولی، ج 2.
24. ---------------- (بی­تا)، کتاب البیع، قم، مؤسسه اسماعیلیان، ج 1 و 5.
25. مؤمنی، عابدین (1387 ش)، نکاح مشروط، مجموعه مقالات نکوداشت آیت­الله قبله‌ای خویی، انتشارات سمت، چاپ اول.
26. نائینی، محمدحسین (1373 ش)، منیة الطالب فی حاشیه المکاسب، تهران، المکتبه المحمدیه، ج 2.
27. نجفی، محمد حسن (بی­تا)، جواهر الکلام، تهران، المکتبه الاسلامیه،  ج 29، 30، 31.
28. نراقی، احمد، (1417ق)، عوائدالایام فی بیان قواعدالاحکام، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.