جنسیت و فطرت؛ گامی به سوی یک «نظریة جنسی» اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم ع

چکیده

نظریه‌پردازان امور جنسی در غرب می‌کوشند حقیقت انسان را در پرتو غریزة جنسی بازتعریف کنند؛ اما نظریة جنسی‌ای که بخواهد مبتنی بر نگاه اسلامی ارائه شود، نخست باید بتواند انسان را در افق فطرت بازتعریف کند و نشان دهد ساحت جنسی در انسان در پرتو فطرت انسانی معنا و کارکردهای متمایزی می‌یابد. در این مقاله با اشاره‌ به برخی اقتضائات نظریة فطرت در قبال دوگانه‌های مهم انسان‌شناسیِ غربی، پاره‌ای از ظرفیت‌های کاربردیِ نظریة فطرت در فهم و تبیین امر جنسی در انسان نمایان شده تا راه برای ارائة یک «نظریة جنسی» مبتنی بر آموزه‌های اسلامی باز شود. بر اساس تئوری فطرت می‌توان نشان داد اگرچه تفاوت‌های جنسیتی تحت تأثیرات محیطی بروز می‌کند؛ اما کاملاً برساختی نیست و بسیاری از آنها در متن واقعیت ریشه دارد و نه‌تنها به‌کارگیری امر جنسی در راستای تعالی انسان ممکن است؛ بلکه تنوع عظیم وضعیت‌های انحرافی جنسی در انسان تبیین‌پذیر می‌شود. براین‌اساس «حیا» به عنوان یک امر تمایزبخش جدی انسان و حیوان در عرصة مسائل جنسی، در تحلیل بسیاری از رفتارها محوریت می‌یابد و قوانین خانواده، نه در پرتو مفهوم عدالت (حدومرز گذاشتن بین افراد)، بلکه در سایة مفهوم مودت و رحمت سامان‌دهی می‌شود.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن کریم.
  2. بومر، فرانکلین لوفان؛ جریان‌های بزرگ در تاریخ اندیشة غربی: گزیدة آثار بزرگ در تاریخ اندیشة اروپای غربی از سده‌های میانه تا امروز؛ ترجمة حسین بشیریه؛ تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران، 1380.
  3. جوادی آملی، عبدالله؛ زن در آینة جمال و جلال؛ قم: مرکز نشر اسرا، 1377.
  4. دیلتای، ویلهلم؛ مقدمه بر علوم انسانی؛ ترجمة منوچهر صاتعی دره‌بیدی؛ تهران:‌ ققنوس، 1394.
  5. سوزنچی، حسین؛ «الگویی اسلامی برای تحلیل مسائل زن و خانواده و کاربرد آن در سیاست‌گذاری‌های مربوطه»؛ فصلنامة دین و سیاست‌ فرهنگی، شمارة 1، تابستان 1393، ص43-78.
  6. سوزنچی، حسین؛ «تحلیل فلسفی - حقوقی هم‌جنس‌گرایی: گناه "لواط" یا حق "ازدواج هم‌جنس‌گرایان"»؛ دوفصلنامة علمی – پژوهشی دین و سیاست فرهنگی، شمارة ۱۲، بهار و تابستان ۱۳۹۸، ص39-61.
  7. سوزنچی، حسین؛ «فطرت به مثابه نظریة انسان‌شناسی رقیب برای علوم انسانی مدرن»؛ فصلنامة علمی – پژوهشی آیین حکمت، شمارة ۴4، تابستان 1399 «الف»، ص7-38.
  8. سوزنچی، حسین؛ هم‌جنس‌گرایی: اختلال یا امر طبیعی؛ در دست انتشار، 1399 «ب».
  9. صدرالمتألهین، محمدبن‌ابراهیم؛ الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة؛ بیروت: دار احیاء التراث‏، 1981م.
  10. صدرالمتألهین، محمدبن‌ابراهیم؛ تفسیر القرآن الکریم‏؛ قم: انتشارات بیدار، 1366.
  11. عبدالرحمن، طه؛ شرود ما بعد الدهرانیة: النقد الائتمانی للخروج من الاخلاق؛ بیروت: المؤسسة العربیة للفکر والإبداع، 2016م.
  12. عبدالرحمن، طه؛ دین الحیاء: من الفقه الائتماری الی الفقه الائتمانی؛ بیروت: المؤسسة العربیة للفکر والإبداع، 2017م.
  13. کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
  14. مجلسى، محمدباقربن‌محمدتقی؛‏ بحار الأنوار؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403ق‏.
  15. مطهری، مرتضی؛ اخلاق جنسی در اسلام و جهان غرب؛ تهران: صدرا، 1368.
  16. مطهری، مرتضی؛ نظام حقوق زن در اسلام؛ تهران: صدرا، 1369.
  17. مطهری، مرتضی؛ مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامى؛ ج1 (انسان و ایمان)، تهران: صدرا، 1371.
  18. مطهری، مرتضی؛ مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامى؛ ج5 (جامعه و تاریخ)، تهران: صدرا، 1372.
  19. مطهری، مرتضی؛ یادداشت‌های الفبایی استاد مطهری؛ ج5. تهران: صدرا، 1380.
  20. نیکولوسی، جوزف و لیندا ایمز نیکولوسی؛ فهم هم‌جنس‌گرایی و راهنمایی والدین برای پیشگیری از آن؛ ترجمة محسن بدره؛ تهران: آرما، 1396.
  21. Bem, S. L; "Gender schema theory: A cognitive account of sex typing source"; Psychological Review,1981, 88 (4), pp.354-364.
  22. Freud, Sigmund; Collected Papers; Tr. Joan Riviere. Hogarth Press, 1956.
  23. Gurian, Michael & Stevens, Kathy & Henley, Patricia & Trueman, Terry; Boys and girls learn differently! A guide for teachers and parents; San Francisco: Jossey-Bass, 2011.
  24. Leonard Sax, M.D; "Maybe Men and Women Are Different"; American Psychologist, July 2002, pp.444-445.
  25. Leonard Sax, M.D; Why Gender Matters? What Parents and Teachers Need to Know about the Emerging Science of Sex Differences?; New York: Broadway Books, 2006.
  26. Lukas, Carrie L; The Politically Incorrect Guide to Women, Sex and Feminism; Washington DC: Rengery Publishing Inc, 2006.
  27. Pearcey, Nancy R; Love Thy Body: Answering Hard Questions about Life and Sexuality;Baker Books, 2018.
  28. Rhoads, Steven E; Taking Sex Differences Seriously; New York: Encounter Books, 2004.