مسئلة حضور دختران نوجوان در شبکه‌های اجتماعی مجازی با تأکید بر روابط والد ـ فرزندی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی

2 پژوهشگر مقیم پژوهشکده زن و خانواده

چکیده

پژوهش پیش‌رو با هدف فهم مسئلة حضور دختران نوجوان در شبکه‌های اجتماعی مجازی با تأکید بر روابط والد - فرزندی انجام شده است. این پژوهش یک پژوهش کیفی است و داده‌ها از طریق مصاحبة نیمه‌ساختاریافته با سی نفر از دختران دبیرستانی شهر قم (از سه دبیرستان در سه منطقة گوناگون) در سال تحصیلی 1397-1398 با توجه به نمونه گیری تیپیک و هدفمند انجام شده است. پس از کدگذاری مصاحبه ها، نتایج در دو مقولة کلی آسیب های خانوادگی و فردی گردآوری شد. نتایج بیانگر آن است که حضور دختران نوجوان در شبکه های اجتماعی مجازی روابط میان آنها و والدینشان را در دو مؤلفة اقتدار و صمیمیت دچار چالش‌های جدی کرده است. تعارض میان والدین و فرزند، به چالش کشیدن اقتدار والدین، شکستن حرمت والدین، کاهش صمیمیت میان والدین و فرزند و کاهش ارزش های خانوادگی ازجمله آن چالش‌هاست. حضور دختران در شبکه‌های اجتماعی مجازی آسیب‌های فردی نیز در پی دارد که بستری برای به چالش کشاندن اقتدار والدین می‌شود و رابطة دختران نوجوان و والدینشان را با چالش‌هایی روبه‌رو می‌کند.

کلیدواژه‌ها


  1. ابوالقاسمی، محمود، عباسعلی نوروزی و محسن طالب‌زاده نوبریان؛ «تأثیر اینترنت بر ارزش‌های خانواده: از منظر هویت دینی و ملی»؛ مطالعات ملی، دورة 4، ش3، 1392، ص3-24.
  2. آرون، ریمون؛ مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه‌شناسی؛ ترجمة باقر پرهام؛ تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1384.
  3. البرزی، سیدرامین؛ «مفهوم اقتدار در آرای رالف دارندورف»؛ فصلنامة سیاست، س3، ش12، 1395، ص79-93.
  4. بشیریه، حسین؛ جامعه‌شناسی سیاسی؛ تهران: نشر نی، 1390.
  5. تنهایی، حسین ابوالحسن؛ درآمدی بر مکاتب و نظریه­های جامعه‌شناسی؛ تهران: بهمن برنا، 1389.
  6. خلیلی آذر، هایده؛ «شناخت ویژگی­های شبکه­های اجتماعی و تأثیرات آنها بر روابط بین‌فردی نوجوانان»؛ پژوهش­های ارتباطی، س20، ش3 (پیاپی 75)، 1392، ص155-182.
  7. خواجه‌نوری، بیژن و همکاران، «بررسی رابطة هویت اجتماعی و سبک فرزندپروری مادران شهر ایلام»؛ جامعه‌شناسی کاربردی، س27، ش3، 1395، ص1-14.
  8. خواجه­ئیان، داتیس و همکاران؛ «الگوی رفتاری نسل بومیان دیجیتال ایرانی در اینستاگرام: داده‌کاوی در کلان‌داده­های شبکة اجتماعی»؛ فصلنامة پژوهش­های ارتباطی، س27، ش1، 1399، ص9-32.
  9. روحانی، علی، سمیه هاشمی و مسعود انبارلو؛ «واکاوی رابطة استفاده از اینترنت با نظام ارزش‌های جوانان و نوجوانان (مورد مطالعه: شهر شیراز)»؛ فصلنامة توسعة اجتماعی، دورة 12، ش4، 1397، ص187-220.
  10. ریتزر، جورج؛ نظریة جامعه‌شناسی در دوران معاصر؛ ترجمة محسن ثلاثی؛ تهران: علمی، 1386.
  11. سعدی‌پور، اسماعیل؛ «آثار فناوری­های نوین بر شبکه­های اجتماعی با تأکید بر نوجوانان»؛ مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دورة دوم، ش2، 1392، ص315-338.
  12. سلطانی، عبدالله و همکاران، «مقایسة دانش­آموزان پسر سال اول دبیرستانی دارای سبک­های پرورش مختلف از لحاظ سازگاری هیجانی، اجتماعی و تحصیلی در شهر اهواز»؛ زن و مطالعات خانواده، س6، ش23، 1393، ص59-78.
  13. سنت، ریچارد؛ اقتدار؛ ترجمة باقر پرهام؛ تهران؛ نشر شیرازه، 1378.
  14. صادقی فسایی، سهیلا و ایمان عرفان‌منش؛ «مسئلة موازنة قدرت نوجوانان در خانه با توجه به ICTS: سنخ‌های جدید قدرت و تقویت کنشگری»؛ پژوهشنامة مددکاری اجتماعی، س2، ش7، بهار 1395، ص1-37.
  15. عابدی اردکانی، محمد، روح‌الله نادری بنی و محسن شفیعی سیف‌آبادی؛ «بررسی تطبیقی آرای ماکس وبر و دیوید بیتهام دربارة مشروعیت»؛ فصلنامة پژوهش سیاست، س10، ش24، 1387، ص151-178.
  16. عباسی شوازی، محمدتقی و پروین عباسی آتشگاه؛ «اینترنت، خانوادة شبکه­ای و زمان خانواده: چگونه فناوری‌های نوین ارتباطی روابط خانوادگی را متأثر می­کنند؟»؛ فصلنامة مطالعات رسانه­های نوین، س4، ش14، 1397، ص33-65.
  17. فرهمند، مریم، «دختران و کاربرد اینترنت»؛ مطالعات راهبردی زنان، دورة 11، ش41، 1387، ص135-170.
  18. فلیک، اووه؛ درآمدی بر تحقیق کیفی؛ ترجمة هادی جلیلی؛ تهران: نشر نی، 1391
  19. فولادیان، مجید و حمیدرضا جلایی‌پور؛ «مقایسة سلطة فرهمندانه و سلطة کاریزماتیک با اتکا بر آرای وبر: ایضاح یک خلط مفهومی»؛ فصلنامة مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، دورة 8، ش3، 1395، ص53-88.
  20. کاستلز، مانوئل؛ عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ: ظهور جامعة شبکه­ای؛ ج1؛ ترجمة احد علیقلیان و افشین خاکباز؛ تهران: طرح نو، 1382.
  21. کرمانی، حسین و افسانه مظفری؛ «تلگرام و دیگر هیچ: تحلیل و تبیین عوامل مؤثر بر استفاده از تلگرام به عنوان پیام‌رسان مرجح در ایران»؛ مطالعات رسانه­ای، س13، ش1 (پیاپی40)، 1397، ص7-20.
  22. کوثری، مسعود؛ «نسل­های ایکس، وای و زد و سیاست‌گذاری فرهنگی در ایران»؛ راهبرد فرهنگ، ش3، پاییز 1387، ص65-85.

 

  1. گیدنز، آنتونی؛ جامعه‌شناسی؛ ترجمة حسن چاوشیان؛ تهران: نشر نی، 1387.
  2. گیدنز، آنتونی؛ تجدد و تشخص: جامعه و هویت شخصی در عصر جدید؛ ترجمة ناصر موفقیان؛ تهران: نشر نی، 1382.
  3. گیدنز، آنتونی؛ پیامدهای مدرنیت؛ ترجمة محسن ثلاثی؛ تهران: نشر مرکز، 1380.
  4. لبیبی، محمدمهدی؛ خانواده در قرن بیست‌ویکم از نگاه جامعه‌شناسان ایرانی و غربی؛ تهران: نشر علم، 1393.
  5. لطفی‌زاده، عباس، محمدجواد زاهدی و فاطمه گلابی؛ «چرخش مضمونی در تبیین روابط زن و مرد در خانواده؛ ظهور جامعه‌شناسی صمیمیت»؛ زن در فرهنگ و هنر، دورة 11، ش1، 1398، ص109-131.
  6. محمدپور، سارا و محمدرضا آزادی‌نژاد؛ «بررسی تأثیر رسانه­های الکترونیکی (اینترنت) در ایجاد شکاف بین فرزندان و والدین تهرانی»؛ مطالعات رسانه­ای، س8، ش22، 1392، ص111-122.
  7. محمدپور، احمد؛ ضدروش: روش تحقیق کیفی؛ ج1 و 2؛ تهران: انتشارات جامعه‌شناسان، 1392.
  8. مک کارتی، جین ریبنز و روزالیند ادواردز؛ مفاهیم کلیدی در مطالعات خانواده؛ ترجمة محمدمهدی لبیبی؛ تهران: نشر علم، 1390.
  9. نظری، علی‌محمد، مسعود اسدی و علی شاهینی؛ «تأثیر خانواده‌درمانی کوتاه‌مدت ستیر بر صمیمیت زوج­ها»؛ زن و مطالعات خانواده، س2، ش5، 1388، ص109-129.
  10. نوانبخش، مهرداد، فاطمه هاشم‌نژاد و وحید زادشم‌پور؛ «بررسی آثار اینترنت و موبایل در تغییر هویت جوانان 15-29 سال استان مازندران»؛ جامعه‌شناسی مطالعات جوانان، دورة 1، ش1، 1389، ص145-170.
  11. هنسون، جریس و اوما نارولا؛ فناوری جدید ارتباطی در کشورهای در حال توسعه؛ ترجمة داوود حیدری؛ تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها، 1381.
  12. Baumrind, D. & Boray; "Parenting styles and adolescent development"; In J. Brooks- Gunn, R. M. Lerner, & A. C. Petersen (Eds) The encyclopedia On adolescence, (PP.746- 758). New York: Garland Publishing, 1991.
  13. Buckingham. David; Youth, Identity and Digital Media; Cambridge: MIT, 2008.
  14. Jaequi; Researching Intimacy in Families; New York: Palgrave Mucmillan, 2008.
  15. Giddens, Anthony; THe transformation of intimacy: sexuality, love, and eroticism in modern societies; Cambridge, UK: Polity Press, 1992.
  16. Kuhar, M; "Parenting Authority Style in Adolescent Parenting Relationships"; Diskurs Kindheits and Jugend Forschang Heft, 2010, v.3, pp.321- 336.
  17. Mesch, Gustavo; "Family Relations and the Internet: Exploring a Family Boundaries Approach"; Journal of Family Communication, 2006, 6(2), pp.119-138.
  18. Nic, N.H., D. S. Hillygus & L. Erbring; "Internet use, interpersonal

relations and sociability: a time diary study"; In B. Wellman and c. Haythornthwaite Internet in Evryday Life. Oxford: Blackwell, 2002.

  1. Park, N., K. F. Kee & S.Valenzuela; "Being Immersed in Social Nwtworking Environment: Facebook Groups, uses and Gratifications, and Social Outcomws"; Cyberpsychology & Behavior, 2009, v.12(6), pp.729-733.
  2. Patterson, Miles. L; "Intimacy, social control, and Nonverbal Involve ment: A Functional Approach" In: communication, Intimacy, and clise Relationships, Edited­­ by Vaierian ­J. Derlega, NewYork: Academicpress, 1984, pp.105-130.
  3. Prensky, M; "Digital natives, digital immigants"; On the Horizen, 2001, v. 9, pp.1-6.
  4. Sanders, C.E., T. M. Field, D. Miguel, & Kaplan; "The relationship of internet use to depression and social isolation among adolescents"; Adolescence, 2000, v.35, pp.237- 242.
  5. خبرگزاری ایلنا؛ دسترسی در:

 https://www.ilna.news/fa/tiny/news-766124.