واکاوی جایگاه جنسیت در نفس بر اساس اصول علم النفس صدرایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار جامعه المصطفی العالمیه و پژوهشگر پژوهشکده مطالعات زن و خانواده دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

هدف از این مقاله بررسی جایگاه جنسیت در نفس انسانی بر اساس اصول و قواعد علم‌النفس حکمت متعالیه است. هرچند مباحث جنسیتی به صورت متعیّن، پیشینة چندانی در تاریخ اندیشة فلسفة اسلامی ندارد؛ اما قواعد و اصول علم‌النفس فلسفی حکمت متعالیه کشش تحلیلی مناسبی را برای استنباط این مسئله ایجاد کرده است. در این خصوص، فارغ از شاخصه‌های اصلی هستی‌شناختی حکمت متعالیه، یعنی اصالت و تشکیک وجود به علاوة تعریف جدید از امر مادی و مجرد به تبع دو اصل یادشده، اصول خاص علم‌النفس حکمت متعالیه مجال فراخی را در جهت اجتهاد نظری و استنباط عقلانی جایگاه جنسیت در نفس انسانی فراهم کرده است. اصل حرکت جوهری اشتدادی نفس، حرکت جوهری مرکب، رابطة نفس و قوا، تنزل نفس از مرتبة عقلی به عنوان سبب ظهور کثرات، رابطة نفس و بدن و وجود ظلی بدن، دو گونه وجود خاص برای وجود مرکب، مجال‌های تحلیلی علم‌النفس صدرایی در موضوع یادشده‌اند. دستاورد این مقاله افزون بر برشماری و تبیین اصول دخیل در مسئله، اثبات تأثیرگذاری عنصر جنسیت در نفس انسانی و نبود امکان انکار آن در تمامی مراتب نفس است.

کلیدواژه‌ها


  1. ابن‌سینا؛ النجاة من الغرق فی بحر الضلالات؛ تهران: دانشگاه تهران، 1379.
  2. بهمنیار؛ التحصیل؛ تهران: دانشگاه تهران، 1349.
  3. فریدمن، جین؛ فمینیسم؛ ترجمة فیروزه مهاجر؛ تهران: آشیان، 1381.
  4. کد، لورین؛ «معرفت‌شناسی و فمینیسم»؛ ترجمة فاطمه مینایی؛ ماهنامة تخصصی ناقد، ش1، 1382، ص159-166.
  5. ملاصدرا؛ الحکمة المتعالیه فی الأسفار العقلیة الأربعه؛ بیروت: دار احیاء التراث، 1981م.
  6. ملاصدرا؛ المبدأ والمعاد؛ تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1381.
  7. ملاصدرا؛ تعلیقات بر حکمة الاشراق؛ چاپ سنگی، [بی‌تا].
  8. ملاصدرا؛ شرح الهدایة الأثیریه؛ تصحیح محمد مصطفی فولادک؛ تهران: مؤسسة التاریخ العربی، 1422ق.
  9. ملاصدرا؛ مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین؛ تهران: حکمت، 1375.