استادیار جامعه المصطفی العالمیه و پژوهشگر پژوهشکده مطالعات زن و خانواده دانشگاه ادیان و مذاهب
چکیده
هدف از این مقاله بررسی جایگاه جنسیت در نفس انسانی بر اساس اصول و قواعد علمالنفس حکمت متعالیه است. هرچند مباحث جنسیتی به صورت متعیّن، پیشینة چندانی در تاریخ اندیشة فلسفة اسلامی ندارد؛ اما قواعد و اصول علمالنفس فلسفی حکمت متعالیه کشش تحلیلی مناسبی را برای استنباط این مسئله ایجاد کرده است. در این خصوص، فارغ از شاخصههای اصلی هستیشناختی حکمت متعالیه، یعنی اصالت و تشکیک وجود به علاوة تعریف جدید از امر مادی و مجرد به تبع دو اصل یادشده، اصول خاص علمالنفس حکمت متعالیه مجال فراخی را در جهت اجتهاد نظری و استنباط عقلانی جایگاه جنسیت در نفس انسانی فراهم کرده است. اصل حرکت جوهری اشتدادی نفس، حرکت جوهری مرکب، رابطة نفس و قوا، تنزل نفس از مرتبة عقلی به عنوان سبب ظهور کثرات، رابطة نفس و بدن و وجود ظلی بدن، دو گونه وجود خاص برای وجود مرکب، مجالهای تحلیلی علمالنفس صدرایی در موضوع یادشدهاند. دستاورد این مقاله افزون بر برشماری و تبیین اصول دخیل در مسئله، اثبات تأثیرگذاری عنصر جنسیت در نفس انسانی و نبود امکان انکار آن در تمامی مراتب نفس است.