واکاوی دلایل تأخیر ازدواج دختران: یک پژوهش کیفی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد گروه آموزشی مددکاری اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی

2 استادیار دانشگاه علامه طباطبائی

3 دانشیار دانشگاه یزد

چکیده

پژوهش حاضر به شناخت دلایل بروز تأخیر در ازدواج دختران بر اساس دیدگاه خود دختران با رویکرد کیفی و روش پدیدارشناسی توصیفی می‌پردازد. داده‌های موردنیاز با استفاده از مصاحبة عمیق نیمه‌ساختاریافته با بیست دختر مجرد سی تا پنجاه‌ساله به دست آمد که به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شده بودند. متن مصاحبه‌ها به شیوة تحلیل موضوعی یا تماتیک مقوله‌بندی و تفسیر شد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد تأخیر ازدواج دختران از دلایل پرشمار فردی (سطح خُرد) همچون باورهای بازدارنده، نیافتن فرد ایدئال، محدودیت ویژگی‌های ظاهری، بدبینی و بی‌اعتمادی، تقدیرگرایی، خانوادگی (سطح میانی) همچون آرمان‌گرایی خانواده، تأکید بر ازدواج فامیلی، خانوادة آسیب‌دیده (در دو بُعد خانوادة تک‌والد و فقر خانواده) و ساختاری (سطح کلان) همچون برهم‌خوردن توازن جمعیت، وضعیت اقتصادی، تغییرات فرهنگی، اثرات منفی رسانه و فضای مجازی تأثیر می‌پذیرد. بر خلاف نتایج پژوهش‌های پیشین، معیارهای آرمان‌گرایانه و مادی‌نگری در دختران وجود نداشت و از دیدگاه دختران، مهم‌ترین معیارهای فرد مناسب برای ازدواج، علاقه، همسانی، درک و تفاهم عنوان شد. همچنین تأخیر در ازدواج بیش از آنکه از عامل اقتصادی که محققان غالباً بر سر آن توافق دارند، متأثر باشد، از اوضاع خانوادگی و عوامل اجتماعی و فرهنگی تأثیر می‌پذیرد.

کلیدواژه‌ها


1. احمدی، وکیل و رضا همتی؛ «بررسی وضعیت مضیقة ازدواج در ایران»؛ مطالعات راهبردی زنان، شمارة 41، 1387 ص47ـ65.
2. ازکیا، مصطفی و حسین ایمانی جاجرمی؛ روش‌های کاربردی تحقیق (جلد دوم: کاربرد نظریة بنیانی)؛ تهران: کیهان، 1390.
3. اسکندری چراتی، آذر؛ «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر تأخیر سن ازدواج در ایران، با تأکید بر استان گلستان»، فصلنامة تخصصی جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد آشتیان؛ سال چهارم، شمارة 3، 1387، ص1-25.
4. ایمان‌زاده، علی، صدیقه محمدزاده، سریه علی‌پور و همکاران؛ «تجربیات زیستة دانشجویان تحصیلات تکمیلی دختر دانشگاه تبریز از ازدواج دیرهنگام (مطالعه‌ای پدیدارشناختی)»؛ نشریة زن در فرهنگ و هنر (پژوهش زنان)، شمارة 4، 1396، ص541ـ560.
5. ایمانی، محسن؛ «رابطة سن بالا و ازدواج»؛ نشریة تربیت، شمارة 100، 1374، ص60ـ66.
6. بهنام، جمشید؛ جمعیت‌شناسی عمومی؛ چ1، تهران: انتشارات دانشگاه، 1348.
7. حبیب‌پور گتابی، کرم و غلامرضا غفاری؛ «علل افزایش سن ازدواج دختران»؛ زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، دورة 9، شمارة ۱، 1390، ص۷ـ۳۸.
8. خجسته مهر، ر، ع محمدی و ذ عباس‌پور؛ «نگرش دانشجویان متأهل به ازدواج: یک مطالعة کیفی»؛ نشریة روان ـ پرستاری، شمارة 2، 1395، ص19ـ28.
9. ربانی، علی، رسول ربانی و محمدرضا حسنی؛ «رابطة احساس محرومیت نسبی با گرایش به هویت ملی (مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه اصفهان)»؛ جامعه‌شناسی کاربردی (مجلة پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان)، شمارة 22، 1390، ص67ـ94.
10. عباس‌زاده، محمد و نرمین نیکدل؛ «مطالعة بسترهای زمینه‌ساز تأخیر در ازدواج دختران با رویکرد پدیدارشناسی توصیفی»؛ زن در فرهنگ و هنر، دورة 8، شمارة 4، 1396، ص493ـ516.
11. فتحی‌زاده، الهام؛ «تغییرات میانگین سن ازدواج در ایران»؛ دوفصلنامة تحلیلی ـ پژوهشی آمار، شمارة 2، 1396، ص8ـ12.
12. کاظمی‌پور، شهلا؛ «تحول سن ازدواج در ایران و عوامل جمعیتی مؤثر بر آن»؛ پژوهش زنان، شمارة 3، 1383، ص103ـ124.
13. کرمی قهی، محمدتقی و شهربانو پاپی‌نژاد؛ «زمینه‌های اجتماعی- فرهنگی تک‌زیستی دختران»؛ فصلنامة علمی، پژوهشی، فرهنگی، تربیتی زنان و خانواده، شمارة 21، 1391، ص95-74.
14. کریمی آکندی، سیدجابر؛ «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر تأخیر در سن ازدواج دختران ۲۵ تا ۳۹سالة شهرستان ساری»؛ پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد رشتة جامعه‌شناسی، دانشکدة روان‌شناسی و علوم اجتماعی دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز، 1390.
15. کنعانی، محمدامین؛ «پیوند سنت و نوسازی در افزایش سن ازدواج: نمونه ایرانیان ترکمن»؛ نامة انجمن جمعیت‌شناسی ایران، سال یکم، شمارة 1، 1385، ص124-104.
16. گود، ویلیام؛ خانواده و جامعه؛ ترجمة ویدا ناصحی؛ تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1352.
17. گیدنز، آنتونی؛ پیامدهای مدرنیته؛ ترجمة محسن ثلاثی؛ تهران: نشر مرکز، 1388.
18. گیدنز، آنتونی؛ جهان رهاشده: گفتارهایی دربارة یکپارچگی جهانی؛ ترجمة علی‌اصغر سعیدی و یوسف حاجی عبدالوهاب؛ تهران: علم و ادب، 1387.
19. لوکاس، دیوید و میر پاول؛ درآمدی بر مطالعات جمعیتی؛ ترجمة حسین محمودیان. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1381.
20. محمدپور، احمد؛ «بسترها و پیامدها و سازگاری زنان مطلقة شهر تهران»؛ فصلنامة مشاوره و روان‌درمانی خانواده، سال چهارم، شمارة 1، 1391، ص135-180.
21. محمدپور، علی و نعمت‌الله تقوی؛ «عوامل اجتماعی بالا رفتن سن ازدواج جوانان»؛ مطالعات جامعه‌شناسی، سال پنجم، شمارة 20، 1392؛ ص39ـ53.
22. محمودیان، حسین؛ «سن ازدواج در حال افزایش: بررسی عوامل پشتیبان»؛ نامة علوم اجتماعی، شمارة 24، 1383، ص27ـ53.
23. مرادی، گلمراد و محسن صفاریان؛ «عوامل اجتماعی و اقتصادی مرتبط با افزایش سن ازدواج جوانان: مطالعة موردی شهر کرمانشاه»؛ فصلنامة مطالعات جامعه‌شناختی جوانان، سال سوم، شمارة 7، 1391، ص81ـ108.
24. مرکز آمار ایران، 1396.
25. نجفی مهر، حامد؛ «پنج آسیب تجرد قطعی دختران در جامعه»؛ روزنامة وطن امروز، شمارة 4، 3 اسفند 1392.
26. نیازی، محسن و الهام شفیعی مقدم؛ «بررسی عوامل مؤثر بر میزان تقدیرگرایی زنان»؛ نشریة جامعة پژوهشی فرهنگی، سال پنجم، شمارة 1، 1393، ص123ـ147.
27. هزارجریبی، جعفر و پروانه آستین‌فشان؛ «بررسی عوامل اجتماعی، اقتصادی مؤثر بر میانگین سن ازدواج زنان در سه دهة گذشته، 55ـ85»، برنامه‌ریزی رفاه و توسعة اجتماعی؛ شمارة1، بهار 1388، ص14ـ32.
28. هیول، مک دونالد؛  بررسی علل افزایش سن ازدواج؛ ویژه‌نامة علمی استانداری مازندران، 1388.
29. Friedman, D., M. Hechter and S. Kanazawa; "A Theory of the Value ofChildren"; Demography, 1997, v. 31 (3, 375-401).
30. Caulfield, Tanya; "Life With out Marriage: Actualities of Unmarried women in Delhi"; Intersections: Gender and Sexuality in Asia and the Pacific, October 2009, Issue 22.
31. Goodkind, D.; The Vietnamese DoubleSqueeze; International.
32. Hippen, K. A; "Attitudes toward marriage and long-term relationships across emerging adulthood", Georgia State University, Department Of Sociology. http://scholarworks.gus.edu/sociology_theses.
33. Jones, G; "Late marriage and low fertility in Singapore: the lilits of policy", The Japanese Journal of population, 2012, Vol.10,No.1.
34. MacDonald, D., & Heuwal, F.; "The Real marriage squeeze: Mate selection, mortality and the matinggradient"; Sociological Perspectives, 1994, 31, 2, pp.169-189.
35. Migration Review, 31, 1, pp.108-127.
36. Oppenheimer V. K; "A theory Of marriage timing"; American Journal of Sociology, 1988, 94. pp.563-591 In: Nobles, Jenna and Butteheim, Alison (2006), Marriage in periods of crisis: Evidence from Indonesia, California center for Population Research, On – Line Working Paper Series, and October.
37. Riesa, S. Issa, A.; Career planning in Spain: Do temporary contracts delay and motherhood, 2003,
38. Schohen,R; "Measuring the tightness of a marriage squeeze"; Demography, 1983, V. 20, No. 1.
39. Strong, Bryan; "The marriage and family experience"; Thomson Higher Education, 10 David Drive, Belmont, 2008, C. A. 94002-3098
40. UK, Stan Lester developments.