بررسی رویکرد کلان سیاست‌گذاری اجتماعی ایران در حوزة مادری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانشجوی دکتری دانشگاه تربیت مدرس تهران

چکیده

«زنان» از گروه‌هایی هستند که به‌ویژه در دهه‌های اخیر در گستره‌ای وسیع، جامعة هدف سیاست‌گذاری اجتماعی بوده‌اند. این امر به سبب تفاوت بنیادین و مهمی است که زنان و مردان در ویژگی‌های طبیعی و مسئولیت‌های مربوط به زایش و نگهداری کودکان در خانواده دارند. اختلاف‌نظر در مورد منشأ مادری و چگونگی رویارویی با آن در برنامه‌ریزی جنسیتی و ارائة خدمات سیاست اجتماعی، رویکردهای نظری گوناگونی را ایجاد کرده است. در این نوشتار، با هدف فهم رویکرد کلان سیاست‌گذاری اجتماعی ایران در مورد نقش مادری و پاسخ به این پرسش‌ها که «محور سیاست‌های کلی ایران در مورد نقش مادری، خانواده است یا جنسیت؟ و رویکرد حاکم بر سیاست‌گذاری اجتماعی ایران منطبق بر کدام‌یک از رویکردهای توسعه در حوزة برنامه‌ریزی جنسیتی است؟» به تحلیل محتوای کیفی سیاست‌های کلی ایران (از انقلاب اسلامی تاکنون) پرداخته‌ایم. در این راستا تمامی سیاست‌های کلی در ارتباط با نقش مادریِ زنان (به عنوان جامعة آماری تحقیق) استخراج و تحلیل شده است. بر اساس یافته‌های حاصل از این تحلیل و مقولات مستخرج از آن، محوریت «خانواده» در سیاست‌گذاری حوزة مادری و انطباق رویکرد «تعیّنی» و مدل برنامه‌ریزی جنسیتیِ «زنان در توسعه» بر سیاست‌های کلیِ این حوزه نتیجه گرفته شد.

کلیدواژه‌ها


1. اسماعیلی، محسن و هادی طهان نظیف؛ «تحلیل ماهیت نهاد سیاست‌های کلی نظام در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران»؛ پژوهشنامه حقوق اسلامی، دورۀ 9، شمارۀ 28، ص93ـ127، 1387.
2. بیرو، آلن؛ فرهنگ علوم اجتماعی؛ ترجمۀ باقر ساروخانی؛ چ2، تهران: کیهان، 1379.
3. پارسونز، واین؛ مبانی سیاست­گذاری عمومی و تحلیل سیاست‌ها؛ ترجمة حمیدرضا ملک‌محمدی، ج1، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی، 1385.
4. دفتر امور مشارکت زنان ریاست‌جمهوری و صندوق کودکان سازمان ملل متحد؛ نقش زنان در توسعه؛ تهران: روشنگران، 1372.
5. دهخدا، علی­اکبر؛ لغت­نامه؛ تهران: دانشگاه تهران، [بی­تا].
6. شیرزادی، رضا و سپیده سوزنی شیروانی، ملاحظات جنسیتی در برنامه های پنج سالة توسعه ایران، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی سال هشتم، شمارة 21، ص 151- 173، زمستان 1391.
7. صالحی امیری، سیدرضا؛ زنان و توسعه (به سفارش پژوهشکدۀ تحقیقات استراتژیک)؛ تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام، 1388.
8. عظیمی، پروانه؛ «بررسی تطبیقی جایگاه زن به عنوان نقش مادری و همسری در مکتب اسلام و فمینیسم»؛ پایان­نامة کارشناسی‌ارشد، استاد راهنما: ساسان ودیعه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، 1393.
9. عمید، حسن (1380) ، فرهنگ فارسی عمید، تهران: امیرکبیر.
10. قرشی، علی­اکبر؛ قاموس قرآن؛ تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1376.
11. قره­یاضی، هایده؛ «لزوم نگرش جنسیتی در تدوین برنامۀ چهارم توسعه»؛ فصلنامۀ ریحانه، مرکز امور مشارکت زنان، شمارۀ 4، ص63-76، پاییز 1382.
12. کوئن، بروس؛ درآمدی بر جامعه­شناسی؛ ترجمۀ محسن ثلاثی؛ چ26، تهران: توتیا، 1384.
13. مامسن، جنت هنشل؛ جنسیت و توسعه؛ ترجمۀ زهره فنی؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1387.
14. موسوی، میرطاهر و محمدعلی محمدی؛ مفاهیم و نظریه‌های رفاه اجتماعی؛ تهران: دانژه، 1388.
15. مولاوردی، شهیندخت؛ موازین بین­المللی حقوق زنان؛ ج1 و 2، تهران: جامعه‌شناسان، 1391.
16. همدانیان، فاطمه؛ «حقوق مادری در مبانی قانون‌گذاری و کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان»؛ پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، استاد راهنما: عزت­السادات میرخانی، دانشگاه تربیت مدرس، 1388.
17. هورنبای، آلبرت سیدنی؛ آکسفورد؛ تهران: نشر اندیشه، 1381.
18. هولستی، ال. آر؛ تحلیل محتوا در علوم اجتماعی و انسانی؛ ترجمة نادر سالارزاده امیری؛ تهران: دانشگاه علامه طباطبائی، 1373.
19. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدعلی خامنه‌ای (مد‌ظله‌العالی) - مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی، لینک­های دسترسی:
http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=22443
http://farsi.khamenei.ir/print-content?id=21126
http://farsi.khamenei.ir/print-content?id=22443
20. خبرگزاری تسنیم، لینک دسترسی: http://tn.ai/610159