تطور روش‌شناختی در جریان موسوم به «فمینیسم اسلامی»

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس (گروه مطالعات زنان)

2 عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس

3 دانشجوی دکتری رشتة مطالعات زنان دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

جریان فکری موسوم به «فمینیسم اسلامی» که در میان علاقه‌مندان به مسائل زنان، یک جایگزین معرفتی برای بازاندیشی مسائل زنان در اسلام و جوامع اسلامی شناخته شده، در سه ـ چهار دهة اخیر کوشیده بر اساس روش‌شناسی تفسیری (به طور ویژه هرمنوتیک)، نقد تاریخی، چشم‌انداز زنانه در رویارویی با مسائل زنان در متون دینی و ... خوانشی جایگزین اسلام در مسائل زنان ارائه دهد. پژوهشگران اصلی این جریان که البته زمینه‌های پژوهشی، دیدگاه‌ها و وابستگی‌های فرهنگی گوناگونی دارند و به لحاظ تمرکز موضوعی نیز آثار متنوعی را در زمینة مسائل زنان در اسلام و جوامع اسلامی تولید کرده‌اند ـ ازآنجاکه می‌خواهند خوانش متفاوتی از رویارویی اسلام با مسائل زنان ارائه دهند ـ همه تحت عنوان «فمینیسم اسلامی» بازشناسی می‌شوند؛ هرچند همه با این نحوه از هویت‌بخشی هم‌داستان نیستند. کاوش مؤلفه‌های روش‌شناختی ادبیات پژوهشی این نویسندگان از رهگذر خوانش تحلیلی ـ تطبیقی آثارشان، ما را از سویی به تطورات صورت‌گرفته در رهیافت‌های روش‌شناسی این گروه و از سوی دیگر به ریشه‌ها و آبشخورهای معرفتی ـ فلسفی آنان (فرانظریة فمینیستی، خاورشناسی، پست‌مدرنیسم و پساساختارگرایی، اعتزال نو و تجددتطلبی یا همان فلسفة پیشروها) رهنمون می‌شود.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن کریم.
  2. احمد، لیلا؛ زنان و جنسیت در اسلام: ریشه‌های تاریخی جدال امروزی؛ ترجمة فاطمه صادقی، ولوم (WlUML)، 2012م.
  3. مرنیسی، فاطمه؛ الجنس کهندسه اجتماعیه؛ ترجمة فاطمة الزهراء أزرویل؛ ط4، [بی‌جا]: الدارالبیضاء: المرکز الثقافی‌العربی (نشر الفنک)، 2005م.
  4. ــــــــــ؛ زنان پرده‌نشین و نخبگان جوشن‌پوش؛ ترجمة ملیحه مغازه‌ای؛ تهران: نشر نی، 1380.
  5. ودود، آمنه؛ قرآن و زن: بازخوانی متن مقدس از منظر یک زن؛ ترجمة اعظم پویا و معصومه آگاهی؛ تهران: حکمت، 1393.

6. Ahmed, Leila; Women and gender in Islam: Historical roots of a modern debate. Haven: Yale University Press, 1992.

7. __________; A border passage: From Cairo to America ـ ـ a woman's journey. New York: Farrar, Straus and Giroux, 1999.

8. __________; Western Ethnocentrism and Perceptions of the Harem, Feminist Studies, Vol. 8, No. 3 (Autumn), pp.521 ـ 534, 1982.

9. Al ـ Hibri A; An introduction to Muslim women's rights, In Webb, G., Windows of faith: Muslim women scholar ـ activists in North America. Syracuse, NY: Syracuse University Press, 2000.

10. __________; Is western patriarchal feminism good for third world/minority women? In Okin, S. M., Cohen, J., Howard, M., & Nussbaum, M. C. (1999). Is multiculturalism bad for women?. Princeton, N.J: Princeton University Press, 1999.

11. __________; Islam, Law and Custom: Redefining Muslim Women's Rights. American University Journal of International Law and Policy, 12, 1, pp.1 ـ 44, January 01, 1997.

12. __________; An Islamic Perspective on Domestic Violence. Multi ـ cultural Family, pp.311 ـ 340, January 01, 2008.

13. __________; Developing Islamic Jurisprudence in the Diaspora: Balancing Authenticity, Diversity, and Modernity. Journal of Social Philosophy, 45, 1, pp.7 ـ 24, June 06, 2014.

14. Ali, K; Progressive muslims and Islamic jurisprudence: The necessity for critical engagement with marriage and divorce law, In Safi, O. (2003). Progressive Muslims: On justice, gender and pluralism. Oxford: Oneworld, 2003.

15. ______; Sexual ethics and Islam: Feminist reflections on Qur'an, hadith, and jurisprudence. Oxford, England: Oneworld Pub, 2006.

16. ______;. Marriage and slavery in early Islam. Cambridge, Mass: Harvard University Press, 2010.

17. Badran, M; Feminism in Islam: Secular and religious convergences. Oxford, England: Oneworld Publications, 2009.

18. Barlas, A; «Believing women» in Islam: Unreading patriarchal interpretations of the Quran. Austin, Tex: University of Texas Press, 2002.

19. ________; Engaging Islamic feminism: provincializing feminism as a master narrative. In: Kynsilehto, A. , Islamic feminism: Current perspectives. Tampere: Tampere Peace Research Institute, 2008.

20. Harding, S. G; Feminism and methodology: Social science issues. Bloomington: Indiana University Press, 1987.

21. Hassan, Riffat; An Islamic perspective, in Becher, J., & World Council of Churches. Women, religion, and sexuality: Studies on the impact of religious teachings on women. Geneva, pp. 93 ـ 128, 1990.

22. __________; Muslim women and post ـ patriarchal Islam, in Cooey, P. M., Eakin, W. R., & McDaniel, J. B. After patriarchy: Feminist transformations of the world religions. Maryknoll, N.Y: Orbis Books. pp. 39 ـ 69, 1991.

23. __________; Women’s interpretation of Islam, Women and Islam in Muslim Societies, N. 7, April, pp.113 ـ 121. riffathassan.info/wp ـ content/ uploads/2014/10/Womens_Interpretation_of_Islam.pdf, 1994

24. __________; Riffat Hassan: Muslim feminist hermeneutics, in Keller, R. S., & Ruether, R. R. In our own voices: Four centuries of American women's religious writing. San Francisco: HarperSanFrancisco. pp.455 ـ 459, 1995.

25. __________; Is family planning permitted by Islam? The issue of a woman’s right to contraception. In Webb, G. Windows of faith: Muslim women scholar ـ activists in North America. Syracuse, NY: Syracuse University Press; 2000

26. __________; Human liberation in supported by the Holy Quran. In Fisher, M. P. (2007). Women in religion. New York: Pearson Longman, 2007.

27. __________; Woman and man’s «fall”: A Quranic theological perspective, In Muslim Theology: The voices of Muslim Women Theologicans, edited by Ednan Aslan and others, Frankfurt, Germany, pp.101 ـ 113, 2013.

28. King, J. S; Islamic Feminism Vs. Western Feminism: Analyzing a Conceptual Conflict. Thesis (M.S.) Central Connecticut State University, 2003.

29. Moghadam, V; «Islamic Feminism and Its Discontents: Toward a Resolution of the Debate”. Signs. 27. 4 (Summer), pp.1135 ـ 1171, 2002.

30. Rhouni, R; Secular and Islamic feminist critiques in the work of Fatima Mernissi. Leiden [u.a.: Brill, 2010.

31. Salem, S; Feminist critique and Islamic feminism: the question of intersectionality, cademic Journal: November 2013 (Vol. 1, N. 1), 2013.

32. Shaikh, S; Exegetical Violence: Nushuz in Qur’anic Gender Ideology, Journal for Islamic Studies, 17, pp.49 ـ 73, 1997.

33. ________; Transforming feminisms: Islam, women and gender, In Safi, O. (2003). Progressive Muslims: On justice, gender and pluralism. Oxford: Oneworld. pp.147 ـ 162, 2003.  

34. ________; Sufi narratives of intimacy: Ibn 'Arabī, gender, and sexuality. Chapel Hill, N.C: University of North Carolina Press, 2012.

35. __________; In search of al ـ insān: Sufism, Islamic law, and gender. Journal of the American Academy of Religion, 77, 4, 781 ـ 822, December 01, 2009.

36. ________; Feminism, epistemology and experience: Critically (en)gendering the study of Islam. Journal for Islamic Studies, 33, pp.14 ـ 47, January 01, 2013.

37. Smith, W. R; Kinship and marriage in early Arabia. Boston: Beacon Press, 1903.

38. Stern, G. H; Marriage in early Islam. London: Royal Asiatic Society, 1939.

39. Wadud, A; Qurʼan and woman: Rereading the sacred text from a woman's perspective. New York: Oxford University Press, 1999.

40. ________; Inside the gender Jihad: Women's reform in Islam. Oxford: Oneworld, 2006.

41. Watt, W. M; Muhammad at Mecca. Oxford: Clarendon Press, 1953.

42. Watt, W. M., & Saba, M; Muhammad at Medina. Oxford: Clarendon Press, 1956.

43. http://dictionary.reference.com/browse/methodology; retrieved 27 June 2014.

44. http://www.merriam ـ webster.com/dictionary/methodology; retrieved 27 June 2014.

45. http://www.oxforddictionaries.com/us/definition/american_english/methodology?q=methodology+; retrieved 27 June 2014.