حکم فقهی پوشش زنان بر اساس آیة 59 سورة احزاب

نویسنده

عضو هیئت علمی گروه فقه و حقوق مرکز تحقیقات زن و خانواده

چکیده

موضوع پژوهش حاضر، بررسی ادلة قرآنی حجاب شرعی بانوان است. این پژوهش با هدف تعیین حکم فقهی پوشش بانوان و با نظر به کارکردهای گوناگون پوشش، نوع و محدودة پوشش بیان‌شده در آیة 59 سورة احزاب را روشن می‌کند. در این راستا، نخست با بررسی موارد کاربرد ترکیب «ادنی علی» و توجه به آرای واژه‌شناسان و مفسران، دلالت این ترکیب بر اصل پوشش اثبات می‌شود؛ سپس با انکار تبعیضیه بودن «من» در عبارت «یُدْنینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلاَبِیبِهِنَّ» و با درنگ در مناط مطرح در ذیل آیه، نتیجه گرفته می‌شود کارکرد پوشش بیان‌شده در آیة شریفه، نه برای پنهان کردن شیء پوشیده‌شده، بلکه به منظور تمایز شیء نشان‌دار از شیء بی‌نشان است. در پایان با انکار شأن نزول مشهور و مولوی دانستن دستور آیة شریفه، نتیجه گرفته می‌شود حکم شرعی بیان‌شده در آیة شریفه، حکمی الزامی و همیشگی است؛ بنابراین بر زنان لازم است در برابر مردان بیگانه ـ افزون بر پوشش کامل شرعی بدن ـ از پارچة بلندی همچون چادر یا دست‌کم از مانتویی بلند و گشاد استفاده کنند.

کلیدواژه‌ها


1. قرآن کریم.
2. آلوسى، سیدمحمود؛ روح‌المعانى فى تفسیر القرآن‌العظیم؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، 1415ق.
3. ابن‌ابی‌الدنیا، عبدالله‌بن‌محمدبن‌عبید بن‌سفیان‌بن‌قیس؛ قرى الضیف؛ الریاض: أضواءالسلف، 1997م.
4. ابن‌ابى‌حاتم، عبدالرحمن‌بن‌محمد؛ تفسیر القرآن‌العظیم؛ ریاض: مکتبة نزار مصطفى الباز، 1419ق.
5. ابن‌جوزی، ابی‌الفرج جمال‌الدین‌بن‌علی‌بن‌محمد؛ المدهش؛ بیروت: دارالکتب العلمیة، 1405ق.
6. ابن‌حجر، احمدبن‌علی‌بن‌حجر العسقلانی؛ فتح‌الباری فی شرح صحیح‌البخاری؛ بیروت: دارالمعرفه، 1379.
7. ابن‌سیده، على‌بن‌اسماعیل؛ المحکم والمحیط‌الأعظم؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، 1421ق.
8. ابن‌شجری، هبةالله‌بن‌علی‌بن‌حمزه علوی؛ الحماسةالشجریة؛ دمشق: منشورات وزارةالقفافه، 1970م.
9. ابن‌عاشور، محمدبن‌طاهر؛ التحریر والتنویر؛ [بی‌جا]: [بی‌نا]، [بی‌تا].
10. ابن‌عبدربه، احمدبن‌محمد اندلسی؛ العقدالفرید؛ بیروت: دارالکتب العلمیة، 1404ق.
11. ابن‌فارس، ابوالحسین احمدبن‌زکریا؛ معجم مقائیس‌اللغة؛ قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزة علمیة قم، 1404ق.
12. ابن‌فارس، احمدبن‌فارس؛ معجم مقاییس‌اللغة؛ قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعة مدرسین حوزه علمیة قم، 1404ق.
13. ابن‌قتیبه، عبدالله‌بن‌مسلم؛ غریب‌القرآن، [بی‌جا]: [بی‌نا]، [بی‌تا].
14. ابن‌منظور، جمال‌الدین محمدبن‌مکرم؛ لسان‌العرب؛ بیروت: دارالفکر للطباعة والنشر، دار صادر، 1414ق.
15. ابن‌هشام، جمال‌الدین عبدالله‌بن‌یوسف؛ مغنی‌اللبیب عن کتب‌الأعاریب؛ دمشق: دارالفکر، 1985م.
16. ابوالحسن بصری، علی‌بن‌ابی‌الفرج بن‌الحسن صدرالدین؛ الحماسةالبصریة؛ بیروت: عالم‌الکتب، [بی‌تا].
17. ابوالفتوح رازى، حسین‌بن‌على؛ روض‌الجنان وروح‌الجنان فى تفسیرالقرآن؛ مشهد: آستان قدس رضوى، 1408ق.
18. ابوالفرج اصفهانى، على‌بن‌الحسین؛ الأغانی؛ بیروت: دار إحیاء التراث‌العربی، 1415ق‏.
19. ابوهلال عسکری، محمدبن‌عبدالله؛ جمهرةالأمثال؛ بیروت: دارالفکر و دارالجیل، 1420ق‏.
20. البانی، محمد ناصرالدین؛ الرد المفحم؛ عمان ـ الأردن: المکتبةالإسلامیه، 1421ق.
21. ــــــــــ؛ جلباب المرأة المسلمة؛ بیروت: دار ابن حزم. 1417ق.
22. ــــــــــ؛ سلسلة الاحادیث‌الصحیحة؛ ریاض: مکتبةالمعارف للنشر والتوزیع، 1422ق.
23. امین عاملی، سید محسن؛ اعیان‌الشیعه؛ بیروت: دارالتعارف للمطبوعات، 1406ق.‏
24. بحرانى، محمد سند؛ سند العروةالوثقى کتاب‌النکاح؛ قم: مکتبة فدک، 1429ق.
25. بخاری، ابوعبدالله محمدبن‌اسماعیل؛ صحیح‌البخاری؛ بیروت: دار طوق‌النجاة، 1422ق.
26. برقى، ابوجعفر احمدبن‌محمدبن‌خالد؛ المحاسن؛ قم: دارالکتب الإسلامیه، 1371.
27. بشاربن‌برد؛ دیوان بشاربن‌برد؛ به کوشش محمد الطاهربن‌عاشور؛ قاهره: مطبعة لجنة التألیف والنشر، 1373ق.
28. بغدادی، ابوجعفر محمدبن‌حبیب؛ المحبر؛ تحقیق ایلزه لیختن شتیتر؛ بیروت: دار الآفاق‌الجدیده، [بی‌تا].
29. بیضاوى، عبدالله‌بن‌عمر؛ أنوارالتنزیل وأسرارالتأویل؛ بیروت: دار احیاء التراث‌العربى، 1418ق.
30. تهرانی، محمد؛ الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن؛ قم: انتشارت فرهنگ اسلامی، 1365.
31. ثعالبی، عبدالملک‌بن‌محمدبن‌اسماعیل؛ یتیمةالدهر فی محاسن اهل‌العصر؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، 1420ق.
32. جبوری، یحیی، الملابس‌العربی فی الشعرالجاهلی؛ بیروت: دار الغرب‌الاسلامی، 1989م.
33. جبیلی، سجیع جمیع؛ جمع، تحقیق و شرح دیوان العرجی؛ بیروت: دار الصاد، 1998م.
34. جصاص، احمدبن‌على؛ احکام‌القرآن؛ بیروت: دار احیاء التراث‌العربى، 1405ق.
35. حلى، حسن‌بن‌یوسف‌بن‌مطهر؛ منتهى‌المطلب فی تحقیق المذهب؛ مشهد: مجمع البحوث‌الإسلامیه، 1412ق.
36. حوفی، احمدبن‌محمد؛ المرأة فی الشعرالجاهلی؛ قاهره: دارالفکر العربی، 1382ق.
37. خطیب تبریزی، ابوزکریا یحیی‌بن‌علی؛ شرح اختیارات المفضل؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، 1407ق.
38. ــــــــــ؛ شرح دیوان ابی‌تمام؛ بیروت: دارالکتاب العربی، 1414ق.
39. خفاجی، شهاب‌الدین احمدبن‌محمد؛ عنایةالقاضی و کفایةالراضی على تفسیرالبیضاوی؛ بیروت: دار‌الصاد، [بی‌تا].
40. خویى موسوی، سید ابوالقاسم؛ موسوعة الإمام الخوئی؛ قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی، 1418ق.
41. راغب اصفهانى، حسین‌بن‌محمد؛ مفردات الفاظ‌القرآن؛ لبنان ـ سوریه: دارالعلم ـ الدارالشامیه، 1412ق.
42. رجب عبدالجواد ابراهیم؛ المعجم‌العربی لاسماءالملابس؛ قاهره: دار الآفاق‌العربیه، 1423ق.
43. زبیدی، سید محمد مرتضی حسینی؛ تاج‌العروس من جواهر‌القاموس؛ بیروت: دار‌الفکر، 1414ق.
44. زمخشری، ابوالقاسم محمودبن‌عمر؛ اساس البلاغه؛ بیروت: دار‌الصاد. 1979م.
45. ــــــــــ؛ الفائق فی غریب الحدیث؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، 1417ق.
46. ــــــــــ؛ الکشاف عن حقائق غوامض‌التنزیل؛ بیروت: دارالکتاب العربی، 1407ق.
47. زنجانی، سید موسی؛ کتاب نکاح؛ قم: مؤسسة پژوهشی رأی‌پرداز، 1419ق.
48. سندوبی، حسن؛ شرح دیوان امرؤالقیس؛ بیروت: دار احیاءالعلوم، 1410ق.
49. سید على‌خان، مدنی‌بن‌احمد؛ الطرازالأول والکناز لما علیه من لغة العربالمعول؛ مشهد مقدس: موسسة آل‌البیت‌: لاحیاءالتراث، 1384ق.
50. سیوطى، جلال‌الدین؛ الدرالمنثور فى تفسیرالمأثور؛ قم: کتابخانة آیت‌الله مرعشى نجفى، 1404ق.
51. شنتمری، ابوالحجاج یوسف‌بن‌سلیمان‌بن‌عیسى؛ اشعارالشعراء الستةالجاهلیین؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، 1422ق.
52. شنقیطی، محمد الامین‌بن‌محمدبن‌المختار؛ اضواءالبیان فی إیضاح‌القرآن بالقرآن؛ بیروت: دارالفکر للطباعة والنشر، 1415ق.
53. شیخ بهایی، بهاءالدین محمد العاملی؛ کشکول بهایی؛ بیروت: مؤسسةالاعلمی للمطبوعات، 1403ق‏.
54. صاقی، ملا محسن؛ تفسیر الصافی؛ تهران: انتشارات صدر، 1415ق.
55. صدر، محمدباقر؛ بحوث فی علم‌الاصول؛ قم: مؤسسة دائرةالمعارف الاسلامیه، 1433ق.
56. صفی‌پور شیرازی، عبد‌الرحیم بن عبد‌الکریم؛ منتهی‌الإرب فی لغه العرب؛ لاهور: مطبعه سرکاری.
57. الضبّی، المفضل‌بن‌محمدبن‌یعلى؛ المفضلیات؛ به کوشش احمد شاکر و عبدالسلام محمد هارون؛ قاهره: دارالمعارف، 1383ق.
58. طباطبایى بروجردى، آقا حسین؛ تبیان‌الصلاة؛ قم: گنج عرفان للطباعة والنشر، 1426ق.
59. ــــــــــ؛ تقریر بحث السید البروجردی؛ قم: جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، 1416ق.
60. طباطبایى، سیدمحمدحسین؛ المیزان فى تفسیرالقرآن؛ قم: انتشارات جامعة‏ مدرسین حوزة علمیة قم، 1417ق.
61. طبرسى، فضل‌بن‌حسن؛ تفسیر جوامع‌الجامع؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزة علمیة قم، 1377ق.
62. ــــــــــ؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ تهران: انتشارات ناصر خسرو. 1372.
63. طبرى، ابوجعفر محمدبن‌جریر؛ جامع‌البیان فى تفسیرالقرآن؛ بیروت: دارالمعرفه، 1412ق.
64. طوسى، محمدبن‌حسن؛ التبیان فى تفسیرالقرآن؛ بیروت: دار احیاء التراث‌العربى، [بی‌تا].
65. ظاهری، محمدبن‌داوود الاصبهانی؛ الزهرة؛ اردن: مکتبةالمنار، 1406ق
66. فاضل موحدى لنکرانى، محمد؛ تفصیل‌الشریعه فی شرح تحریرالوسیله (الصلاة)؛ قم: مؤلف، 1408ق.
67. فضل‌الله، محمدحسین؛ تفسیر من وحى‌القرآن؛ بیروت: دارالملاک للطباعة والنشر، 1419ق.
68. فیض کاشانى، ملا محسن؛ تفسیرالصافى؛ تهران: انتشارات الصدر، 1415ق.
69. فیومى، احمدبن‌محمد مقرى؛ المصباح‌المنیر فی غریب الشرح‌الکبیر للرافعی؛ قم: منشورات دارالرضی، [بی‌تا].
70. قتال کلابی، عبدالله؛ دیوان قتّال کلابی؛ به کوشش احسان عباس؛ بیروت: دارالثقافه، 1409ق.
71. قرشى، سید على‌اکبر؛ قاموس قرآن؛ تهران: دارالکتب الإسلامیه، 1371.
72. قمى، على‌بن‌ابراهیم؛ تفسیر قمى؛ قم: دارالکتاب، 1367.
73. قیروانی، ابوعلی حسن‌بن‌الرشیق؛ العمدة فی صناعةالشعر ونقده؛ قاهرة: مکتبةالخانجی، 1421ق‏.
74. کاشانى، ملا فتح‌الله؛ تفسیر منهج‌الصادقین فى الزام‌المخالفین؛ تهران: کتاب‌فروشى محمدحسن علمى، 1336.
75. کتابچی، احمد؛ دائره المعارف بزرگ اسلامی؛ تهران: مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، 1367.
76. کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ تهران: دار‌الکتب الاسلامیه، 1407ق.
77. مبارکفوری، صفی‌الرحمن؛ ابرازالحق والصواب فی مسئلةالسفور والحجاب؛ ریاض: دارالطحاوی، 1412ق.
78. محقق داماد، سید محمد؛ کتاب‌الصلاة؛ قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعة مدرسین حوزه علمیة قم، 1416ق.
79. مرادی، ابومحمد حسن‌بن‌قاسم‌بن‌عبدالله؛ الجنى‌الدانی فی حروف‌المعانی؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، 1413ق.
80. مرزوقی، احمدبن‌محمدبن‌الحسن الاصفهانی؛ الأزمنة والأمکنة؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، 1417ق.
81. مصطفوى، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن‌الکریم؛ بیروت: دار‌الکتب العلمیه، 1430ق.
82. مطرزى، ناصربن‌عبدالسید؛ المغرب فى ترتیب‌المعرب؛ حلب: مکتبه اسامةبن‌زید، 1979م.
83. مطهری، مرتضی؛ مسئلة حجاب؛ تهران: صدرا، 1435ق.
84. مغنیه، محمدجواد؛ تفسیرالکاشف؛ تهران: دارالکتب الإسلامیه، 1424ق.
85. مفید، محمدبن‌محمد؛ الجمل والنصرة لسیدالعترة فی حرب‌البصرة؛ قم: کنگرة شیخ مفید، 1413ق.
86. نحاس، ابوجعفر احمدبن‌محمد؛ اعراب‌القرآن؛ بیروت: منشورات محمدعلى بیضون، دارالکتب العلمیه، 1421ق.
87. واحدى، على‌بن‌احمد؛ اسباب نزول‌القرآن؛. بیروت: دارالکتب العلمیه، 1411ق.