صورت‌بندی مسئلة حجاب زن مسلمان در اروپا، از هویت اروپایی تا حقوق فرهنگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فرهنگ و دولت دانشگاه امام صادق ع

2 دانشجوی دوره کارشناسی ارشد رشته فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق ع

چکیده

چالش با زنان محجبه و مدارا نکردن با حجاب در این سال‌ها به یکی از چالش‌های میان‌فرهنگی بین دولت‌های اروپایی و مسلمانان ساکن در غرب تبدیل شده است. این چالش نه چندان سطحی که بیشتر در قالب پروژة اسلام-هراسی نمایان می‌شود، موجب انسداد همزیستی مذهبی و خدشه در شعار تساهل در غرب شده است. موضع اروپا در قبال حجاب، در جهان اسلام و ایران به نحو بسیطی در راستای دین‌ستیزی یا سیاست جنسی خاصی  که ذاتی غرب مدرن است، معرفی می‌شود؛ حال‌آنکه شناخت و مواجهه با آن به‌ویژه توسط نخبگان فکری و فعالان فرهنگی، صورت‌بندی دقیق‌تری را می‌طلبد. در این مقالة تحلیلی که بر مبنای منابع و پژوهش‌های دست‌اول انجام گرفته است، سعی شده با نگاهی به چالش‌های حقوقی، رسانه‌ای و مفهوم شهروندیِ فرهنگی موجود در «نظام فرهنگی اروپا»، تقابل با حجاب به مثابه مانع جدی این همزیستی و تنوع فرهنگی بازخوانی شود و اصلاح تصویر و بازنمایی متفاوتی از معنای حجابِ زن مسلمان نزد شهروندان و سیاست‌گذاران اروپایی مورد توجه قرار گیرد و درنهایت از خلال این تفاهم احتمالی، زمینه‌ای برای اصلاح و ترمیم تعامل میان‌فرهنگی اسلام، شهروندان مسلمان اروپایی و سیاست فرهنگی در اروپا فراهم آید.

کلیدواژه‌ها


1. ‏‫آشنا، حسام‌الدین و همکاران؛ از سیاست‌گذاری تا سنجش فرهنگی؛ ج1، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر، 1397.
2. ‏‫استیونسون، نیک؛ شهروندی فرهنگی؛ ترجمة افشین خاکباز؛ تهران: تیسا، 1392.
3. ‏‫بشیر، حسن؛ «سیاست فرهنگی تفاوت در بازنمایی حجاب اسلام در رسانه‌های غربی»؛ تحقیقات فرهنگی ایران، شمارة 15، 1390، ص45-70.
4. حسینی فایق، محمدمهدی؛ تأملی بر ابعاد اسلام‌هراسی در بریتانیا پس از یازده سپتامبر؛ تهران: دانشگاه امام صادق7، 1391.
5. ‏‫حقیقی، رضا؛ فرهنگ و دیپلماسی در آیینـة دیپلمـاسی فـرهنگی اتحادیة اروپا در قبال ج. ا. ایران؛ تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی، 1386.
6. ‏‫شیرازی، حبیب‌الله ابوالحسن و حمید نیکو؛ «جایگاه فرهنگ در هویت مشترک اروپایی و همگرایی اتحادیة اروپا»؛ دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، شمارة 8 (29)، 1394، ص9-42.
7. ‏‫صفاوردی، سوسن؛ «بازنمایی حجاب زن مسلمان در رسانه‌های غربی»؛ مطالعات راهبری زنان، شمارة 48، 1389، ص294-340.
8. ‏‫طباطبایی، سیدمحمد و سیدحمزه صفوی همامی؛ «نقش هویت زنان مهاجر مسلمان در کشورهای اروپایی بر هم‌گرایی فرهنگی»؛ فرهنگی تربیت زنان و خانواده، شمارة 19، 1391، ص14-39.
9. ‏‫غلامی، علی؛ مسئلة حجاب در غرب (بررسی حقوقی - جامعه‌شناختی)؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، دانشگاه امام صادق7، 1391.
10. ‏‫کیملیکا، ویل؛ شهروندی چندفرهنگی، نظریه‌ای لیبرالی در باب حقوق اقلیت‌ها؛ ترجمة ابراهیم اسکافی؛ تهران: شیرازة کتاب ما، 1395.
11. ‏‫گوردون، کریستوفر و سایمون ماندی؛ دیدگاه‌های اروپایی سیاست فرهنگی؛ ترجمة هادی غبرایی؛ تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی، 1381.
12. ‏‫لوئیس، برنارد و دومینیک اشناپر؛  مسلمانان در اروپا؛ ترجمة محمدحسین آریا؛ تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1376.
13. مطهری، مرتضی؛ اخلاق جنسی در اسلام و جهان غرب؛ تهران: صدرا، 1391.
14. مطهری، مرتضی؛ فلسفه حجاب؛ تهران: صدرا، 1396.
15. میرزایی، محدث؛ «رشد گرایش به حجاب اسلامی در سوئد»؛ اسلام و غرب، شمارة 27، 1387، ص24-25.
16. ‫یزدان‌پناه، محمد و محمد عیسی‌پور و مجید نجات‌پور؛ «هویت اسلامی مهاجرین و امنیت فرهنگی اروپاییان، پیامدها و چالش‌ها»؛ مطالعات سیاسی زنان، شمارة 4، 1391، ص133-143.
17. "Declaration on European Identity"; (Copenhagen, 14 December 1973) (2013). Retrieved from https://www.cvce.eu/content/publication/1999/1/1/02798dc9-9c69-4b7d-b2c9-f03a8db7da32/publishable_en.pdf
18. Ferrari, A; "A Besieged Right: Religious Freedom and the Italia War on the Burqa and the Niqab"; in A. Ferrari and S. Pastorelli (eds), The Burka Affair Across Europe, Surrey: Ashgate, 2013.
19. Franks, M; " Crossing the Borders of Whiteness? White Muslim Women who Wear the Hijab in Britain Today"; Ethnic and Racial Studies, 2000,23 (5).
20. Frye, M; The Politics of Reality: Essays in Feminist Theory; CA: Crossing Press, 1983.
21. Yegenoglu, M; Colonial Fantasies: Towards a Feminist Reading of Orientalism; Cambridge: Cambridge University Press, 1998.
22. Adrian, Melanie; Religious Freedom at Risk: The EU, French Schools, and Why the Veil was Banned; New York City: Springer,2016.
23. Ahmed, Leila; A quiet revolution: the veil’s resurgence, from the Middle East to America; New Haven, Connecticut: Yale University Press, 2011.
24. Allen, Chris; "Islamophobia, Victimisation and the Veil"; Contemporary Islam, 2010.
25. Allievi, S; "Women Embracing Islam. Gender and Conversion in the West"; University of Texas, (n.d.). (11), pp.120-149.
26. Amer, Saha; What is veiling; North Carolina: The University of North Carolina Press, 2001.
27. Andrew, Marie Mc; "The hijab controversies in Western public schools: Contrasting conceptions of ethnicity and of ethnic relations"; Journal of International Migration and Integration, 2006, (11), pp.1-4.
28. European Commission, European Cultural Values, Special Eurobarometer 278. 2007.
29. Joppke, Christian; Veil_ Mirror of Identity; polity press, 2009.
30. Keskin, Tugrul; the Sociology of Islam: Secularism, Economy and Politics; Ithaca Press, 2011.
31. Lambert, B; & Mazer, Githens; Islamophobia and Anti -Muslim Hate Crime: UK Case Studies 2010 – An Introduction to a Ten Year Europe- Wide Research Project, London: European Muslim Research Centre, 2011.
32. Shirazi, Faegheh; The Veil Unveiled; University Press of Florida, 2001.
33. Wallach Scott, Joan; The Politics of the Veil. New Jersey: Princeton University Press, 2010.
34. Zempi, Irene & Chakraborti, Neil; Islamophobia, Victimisation and the Veil; Palgrave Macmillan, 2014.
35. . Weber, Beverly; "Contentious Headscarves: Cleaning Woman, Forbidden Schoolteacher, Hijab Martyr"; In book: Violence and Gender in the "New" Europe, 2013, (pp.77-112).
36. . Rosenberger, S; & B. Sauer (eds.); Politics, Religion and Gender Framing and Regulating the Veil; London: Routledge, 2012.
37.  www.farsnews.com.