2024-03-28T20:57:43Z
https://www.jgfs.ir/?_action=export&rf=summon&issue=7196
مطالعات جنسیت و خانواده
2538-1938
2538-1938
1395
4
2
رهیافت روششناختی علامه طباطبایی (ره) و ظرفیتسنجی آن برای تولید جامعهشناسی اسلامی با تأکید بر حوزة خانواده و جنسیت
حسین
بستان (نجفی)
علامه طباطبایی در اندیشة اجتماعی خود - مانند هر اندیشور اجتماعی دیگری - ناگزیر از اتخاذ مجموعهای از مبانی روششناختی و بهکارگیری روشهای تحقیق مناسب بوده است. علامه اندیشوری ذوعلوم و ذوفنون است و مباحث وی در حوزههای اجتماعی، نوعی چندروشی تجزیهای را به نمایش میگذارد که به موجب آن از روشهای گوناگون به فراخور مورد استفاده میشود؛ بدین معنا که علامه به عنوان مفسر قرآن از روشهای تفسیر متن، در جایگاه فیلسوف از روش عقلی، به عنوان متکلم از روشهای کلامی، در مقام فقیه از روش فقهی، به عنوان مورخ از روش تاریخی و ... بهره میگیرد؛ اما اینکه این روشهای متنوع در یک چارچوب منسجم و یکپارچه ملاحظه شوند، دغدغه و مسئلة ایشان نبوده است. برایناساس پرسش اصلی این نوشتار آن است که چگونه میتوان از درون این روششناسی، به یک الگوی چندروشی یکپارچه با قابلیت کاربرد در علوم اجتماعی ازجمله در حوزة جامعهشناسی خانواده و جنسیت دست یافت؟ به منظور دستیابی به این هدف، کوشش شده مبانی پارادایمی علامه طباطبایی که در تدوین یک نظام روششناختی یکپارچه برای علوم اجتماعی اثرگذارند، مشخص شوند و سپس با توجه به استلزامات تبدیل روششناسی ایشان به یک روششناسی جامع و کارآمد در زمینة علوم اجتماعی بهویژه از حیث استفاده از ظرفیت روشهای گوناگون بهویژه روش تجربی، الگوی موردنظر ترسیم شود.
روششناسی مطالعات دینی
علامه طباطبایی (ره)
جامعهشناسی اسلامی
2017
02
19
11
34
https://www.jgfs.ir/article_57789_b068934b7afa509644537aa781a09e7f.pdf
مطالعات جنسیت و خانواده
2538-1938
2538-1938
1395
4
2
اثر حسن نیت در ثبوت خیار تدلیس در نکاح
احمد
مرتاضی
محجوبه
نژادسالاریه
عقد نکاح به سبب اهمیت و تأثیر آن در جامعه و نظم عمومی، موارد انحلال مشخص و محدودی دارد که از این موارد میتوان به تدلیس یاد کرد. مراد از تدلیس، پنهان کردن نقص و عیب یا ابراز صفت کمالی است که برای مشروطعلیه به صورت شرط تبانی در عقد یا صریح ضمنی، شرط میشود و پس از عقد روشن میگردد که مشروطعلیه دارای صفت شرطشده نیست. در ثبوت خیار به سبب تدلیس در نکاح، بنا بر مادة 1128 قانون مدنی هیچ تردیدی وجود ندارد و فقیهان و حقوقدانان بر ثبوت آن اتفاقنظر دارند؛ ولی آنچه محل بحث و تردید است، اثر وجود حسننیت در مدلّس و مشروطعلیه است؛ بدینمعنا که فرد متعهد در انجام تدلیس خود حسننیت داشته باشد، نه سوءنیت و قصد فریب و خدعه. در این صورت نیز به نظر نگارندگان پژوهش پیشرو که به روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانهای نگاشته شده، برای متعهدله، حق فسخ به سبب خیار تدلیس ایجاد میشود؛ زیرا بنا بر قول برخی از فقیهان، اطلاق مواد قانونی و دیدگاه برخی حقوقدانان و به استناد اطلاق ادلة باب، اعم از روایات مربوط به عیوب مجوز فسخ نکاح، غشّ، بیع مرابحه، تصریه و تدلیس ماشطه و نیز شاخصهای مطرح برای حیلة مدنی از یک سو و نبود دلیل خاص مخالف از سوی دیگر، خیار تدلیس، در فرض نداشتن سوءنیت و قصد فریب و در صورت وجود حسننیت نیز اثبات میشود و فقط وجود سوءنیت، دلیل ثبوت خیار تدلیس در نکاح نیست.
حسننیت
تدلیس
نکاح
عیوب مجوز فسخ نکاح
خیار تدلیس
2017
02
19
35
67
https://www.jgfs.ir/article_57791_9ea9c8208419ecc512ec9c623159d6ee.pdf
مطالعات جنسیت و خانواده
2538-1938
2538-1938
1395
4
2
معیار نابرابری در تعریف عدالت: امری فلسفی یا کلامی؛ بررسی دیدگاه علامه طباطبایی درباره تفاوت حقوقی مرد و زن
فریبا
علاسوند لهبری
در بسیاری از متون نگاشتهشده دربارة عدالت، این مفهوم به اعطای حقوق برابر به افراد برابر و اعطای حقوق نابرابر به افراد نابرابر تعریف شده است. بسیاری از محققان از این تعریف رسمی فراتر نرفتهاند؛ درحالیکه عدالت - بر خلاف مفهوم برابری - به دنبال تبیین نابرابریهای موجه و جلوگیری از ستم با وجود همة وجوه برابر و نابرابر میان انسانهاست؛ بنابراین تبیین معیار نابرابری از مهمترین مباحث محتوایی عدالتپژوهی است. این مقاله به دنبال تدقیق این معناست که تعیین این معیار، مبحثی فلسفی و نیازمند تحلیل فلسفی و پیشادینی است یا کلامی و مبتنی بر متون دینی. در این مقاله ضمن طرح مبحث به صورت کلی به واکاوی موضوع در بیان علامه طباطبایی; در المیزان پرداخته شده و نتایج ذیل به دست آمده است: 1. در تحلیل علامه از عدالت، شکافی نظری وجود دارد و علامه از سطح تعریف رسمی عدالت به عمق آن ورود نکرده است. 2. اگرچه منطق توزیع حقوق در عدالت اجتماعی و عدالت حقوقی اسلامی با هم متفاوتاند، علامه از هردو تعبیر در تبیین معیار نابرابری میان مردان و زنان استفاده کرده است. 3. عدالت تا مرز تعریف رسمی، اساساً فلسفی است؛ ولی آنگاه که از عدالت حقوقی بحث میکنیم، به نوعی وارد بحث عدالت توزیعی میشویم که دراینباره فلسفة حقوق یا فلسفة فقه باید در عمق تعریف برود و تعریف را تکمیل کند. 4. تفاوتهای حقوقی میان دو جنس را تنها با سنجۀ عدالت و بیعدالتی نمیتوان سنجید و معیارهای دیگری نیز دارند.
عدالت
نابرابری
تفاوت حقوقی
جنسیت
علامه طباطبایی
المیزان
2017
02
19
69
86
https://www.jgfs.ir/article_57794_851de888b67079fd8e68d64680ef40e5.pdf
مطالعات جنسیت و خانواده
2538-1938
2538-1938
1395
4
2
اعتبارسنجی روایات سزاواری سجدۀ زن بر شوهر
زهره
رجبیان
روایت «لو امرت احدا ان یسجد لاحد لامرت المرأة ان تسجد لزوجها» که در صدد بیان اهمیت حق زوج بر زوجه است، در قالب گزارشهای بسیاری در روایات عامه و خاصه وارد شده است. به دلیل بیان مبالغهآمیز این روایت در ترسیم برتری جایگاه شوهر نسبت به زن و چالشی بودن مضمون آن با ادبیات رایج حقوق بشری ناظر به برابری زن و مرد، بررسی متن و دلالت آن اهمیت ویژه مییابد. این پژوهش افزون بر سند، خانوادة حدیث را نیز بررسی میکند و آشکار مینماید این گزاره در مقایسة متون حدیثی ـ اعم از شیعه و سنی ـ دچار اختلاف نقل است. افزون بر آن وجود عواملی مانند احتمال تقطیع و انگیزة جعل و وجود نشانههایی از آن، بهویژه در برخی گزارشها سبب کاهش اعتماد به متن حدیث میشود؛ از سوی دیگر قراینی ازجمله تکرار این گزاره در غالب نقلها و وجود سند معتبر در میان آنها، به احتمال صدور روایت قوت میبخشد.
حقوق زوج
سجدۀ زن بر شوهر
جنسیت و روایات
حدیثپژوهی
2017
02
19
87
109
https://www.jgfs.ir/article_57795_6dccfb260de450988512e5416ceab001.pdf
مطالعات جنسیت و خانواده
2538-1938
2538-1938
1395
4
2
کنش های رفتاری حجاب در واقعهی عاشورا و نتایج تربیتی حاصل از آن
علی
ستاری
مریم السادات
طباطبائی
هدف از انجام این پژوهش، شناسایی کنشهای رفتاری مربوط به حجاب در واقعة عاشورا و نتایج تربیتی حاصل از آن به منظور برجسته کردن الگوهای رفتاری آن در شرایط کنونی برای مردان و زنان جامعه است. پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی انجام گرفت و در مراحل انجام پژوهش، نخست معنای حجاب در قرآن بررسی شد، آنگاه کنشهای رفتاری مرتبط با حجاب در موقعیتها و اوضاع قبل، حین و پس از واقعة عاشورا توصیف شد. در پایان، تحلیلهای لازم به منظور شناسایی نتایج تربیتی حجاب با زمینه قرار دادن واقعة عاشورا به عمل آمد. یافتههای پژوهش نشان میدهد در واقعة عاشورا زنان و مردانی حضور داشتهاند که حفظ و رعایت حجاب برای آنان در هر وضعیتی - اعم از عادی و بحرانی - از مهمترین اعمال و رفتارها به شمار آمده است. رفتارهای مرتبط با حجاب، افزون بر حیث رعایت شرایع دینی از سوی بانوان و مردان واقعة عاشورا، نتایجی تربیتی در بر دارد که برگرفته از مفهوم چندبعدی حجاب در قرآن است و توجه به آنها میتواند مجموعهای از رفتارهای الگوساز را در ارتباط با حجاب برای زنان و مردان فراهم کند. ازجمله نتایج تربیتی میتوان به رعایت مفهوم چندبعدی حجاب شامل حجاب در ظاهر، حجاب در دیدار، حجاب در گفتار و حجاب در رفتار بانوان حاضر در واقعة عاشورا اشاره کرد. توجه همزمان به حفظ حجاب در وضعیت عادی و بحرانی و اشتمال دوجانبة آن برای زنان و مردان، پیوستگی در رعایت حریم و حجاب، ضرورت صیانت و رعایت حجاب از سوی مردان و زنان و ضرورت آموزش حجاب از دوران کودکی، از نتایج تربیتی دیگر حجاب در واقعة عاشوراست.
کنش رفتاری
حجاب
عاشورا
آثار تربیتی حجاب
2017
02
19
111
131
https://www.jgfs.ir/article_57799_5aedc1db5fce62a38d92a2f1a84a098e.pdf
مطالعات جنسیت و خانواده
2538-1938
2538-1938
1395
4
2
تبیین ادراکات اختصاصی مرتبط با جنسیت: بر اساس نظریة ادراکات اعتباری علامه طباطبایی
عبدالله
فتحی
فمینیسم که بـه عنوان یـک جنبش اجتماعی و سیاسی، از سالهای پایانی سدة نوزدهم با انگیزههای گوناگون آغاز شد، تأثیرات خود را در حوزههای مختلف معرفتی بر جای گذاشته است. شاید محوریترین نقد فمینیستها که به یک معنا آبشخور دیگر نقدهاست، اعتراضی است که آنان به تحلیل معرفت و معیارهای رایج آن وارد میکنند. فمنیستها معتقدند اسـتقلال معرفت، عقل و ذهن بشر از اوضاع اجتماعی بهطورکامل مردود است؛ زیرا افزون بر اوضاع اجـتماعی، احـساسات و عواطف آدمی نیز در عقل و معرفت تأثیر دارد که یکی از مهمترین عوامل اجـتماعی مـؤثر در آن، «جنسیت» است. نسبیتی که فمینیستها در حوزة معرفتهای زنانه و مردانه مطرح میکنند، پذیرفتنی نیست؛ ولی به نظر میرسد تفاوت اندیشهای در میان زنان و مردان و حتی نسبیت معرفتی در میان آنان را میتوان به معنای دیگری تصویر کرد. نویسندة این مقاله میپندارد این تفاوت اندیشهای از طریق ابداع نظریهای از سوی علامه طباطبایی; دربارة امور اعتباری که به «نظریة ادراکات اعتباری» مشهور شده، تبیینپذیر است؛ تبیینی که ضمن پوشش صحیح تفاوتهای ادراکی میان زن و مرد، پیامدهای دیدگاههای فمینیستی را ندارد و به نسبیت معرفتشناختی در ادراکات حقیقی نمیانجامد. برای دستیابی به این مهم، پس از مروری کوتاه در نظریة ادراکات اعتباری علامه و معنای جنسیت از دیدگاه او، به ارائة سه تبیینِ نو از ادراکات اختصاصی مرتبط با جنسیت بر اساس این نظریه خواهیم پرداخت. در تبیین نخست از اهداف گوناگون در فاعلهای ادراکی جنسی، در تبیین دوم از احساسات متفاوت جنسی و در تبیین سوم از جریانهای موازی طبیعت که علامه ذیل بیان نظریة ادراکات اعتباری از آن یاد میکند، استفاده شده است.
فمینیسم
جنسیت
ادراکات اعتباری
ادراکات جنسیتی
جنسیت طبیعی
2017
02
19
133
161
https://www.jgfs.ir/article_57801_833bd9d787ec14537f8cecbaab332e99.pdf