2024-03-28T23:40:01Z
https://www.jgfs.ir/?_action=export&rf=summon&issue=5080
مطالعات جنسیت و خانواده
2538-1938
2538-1938
1394
3
1
مطالعة چالشهای فرزندآوری در شهر تهران با تأکید بر روش ترکیبی
سولماز
چمنی
محمود
مشفق
عالیه
شکربیگی
موضوع پژوهش حاضر، مطالعة جامعهشناختی فرزندآوری است. پرسش اصلی این است که تعیینکنندههای اجتماعی باروری کدام است؟ هدف، شناسایی عواملی است که به کمفرزندآوری در جامعة ایرانی میانجامد؟ برای تبیین موضوع پژوهش، از نظریههای جامعهشناختی (گیدنز، بوردیو) همچنین تئوریهای جمعیتی باروری (کالدول، رویکرد اشاعه، گذار جمعیتی دوم (لستهاق، وندکا)، مک نیکل، نظریة برابری جنسیتی) و نظریههای استقلال زنان (میسون، رُی و نیرنجان، کیشور و ...) استفاده شد. روش تحقیق، روش ترکیبی است که دربردارندة روشهای کیفی ـ کمی است. جمعیت آماری این پژوهش، همة زنان متأهل در شهر تهران است. در بخش کیفی با بیست تن از زنان به صورت هدفمند مصاحبة نیمهعمیق انجام شد. در این بخش، به این پرسشها پاسخ داده شد که دیدگاه زنان دربارة کنش باروری چگونه است و چه درک و تفسیری از باروری دارند. مصاحبههای کیفی بر اساس معانی مشترک ظاهری در قالب نظریهها و طبقهها کدبندی شده و به درونمایة اصلی «فرزندآوری به مثابة کنش بازاندیشانه» رسیده است. نتایج کیفی نشان داد که تصمیم افراد برای داشتن فرزند، راهکار خاصی برای ایجاد تعادل میان تمایلات فردی و ساختاری است. در بخش پیمایش، پرسش اصلی این بود که چه عوامل گوناگونی موجب تصمیم افراد به داشتن فرزند میشود؟ دادههای مورد نیاز از چهارصد زن همسردار گردآوری شد. تحلیل چندمتغیره نشان داد که متغیرهای «تعداد خواهر و برادر پاسخگو، سن ازدواج، محل تولد، اختلاف سنی همسران، درآمد خانواده، تحصیلات زن، مشارکت زنان در تصمیمگیری در امور خانواده، استقلال روانی (رضایت از زندگی)، نگرش مثبت و منفی به فرزند، ترجیح جنسی، نگرش به سقط جنین، مدیریت بدن، دینداری و تقدیرگرایی» از عوامل مهم تأثیرگذار بر باروری (رفتار، ایدئال و تمایلات فرزندآوری) زنان قلمداد میشود. بر اساس نتایج بهدستآمده از روش کیفی و کمی میتوان گفت باروری، یک واقعیت اجتماعی است و در بطن فرهنگ، اجتماع، سیاست و اقتصاد صورت میگیرد و یک امر صرفاً زیستی یا اقتصادی نیست.
فرزندآوری
فرهنگ کمفرزندآوری
برابری جنسیتی
نگرش مثبت و منفی به فرزند
2015
08
23
9
38
https://www.jgfs.ir/article_43235_e2d59b9be3742acbbf7210a61ea63297.pdf
مطالعات جنسیت و خانواده
2538-1938
2538-1938
1394
3
1
تصویر زن «مُخَدَّره» (پردهنشین) در ادبیات جاهلی
سید حیدر
فرع شیرازی
یکی از ویژگیهای جامعۀ جاهلی عرب، اعتقاد و پایبندی به حفظ و صیانت زن در حوزۀ پوشش است. این مسئله گاه - فراتر از پوشش - در قالب مجموعه رفتارهایی ذیل عنوان پردهنشینی زن با کاربرد و مفاهیم وسیعتری در شعر و لغت عرب به تصویر کشیده شده است. شدت پوشش، اختلاط کمتر با مردان، عفت و عزت، شرم و حیا و مانند آن از ویژگیهای یک زن پردهنشین در ذهن عرب جاهلی بوده و این موضوع با خانهنشینی مطلق یا حبس خانگی زن متفاوت است. مهمترین واژگان و اصطلاحات ادبی مرتبط با پردهنشینی زن «مُخَدَّرَة»، «مُسَتَّرَة»، «مَقْصُورَة»، «عَقِیلَۀ» و «مُخَبَّأَة» هستند. در ادبیات این دوره، افزونبر مثلهای مشهور عرب در ترویج صیانت و پوشیدگی زن، واژگانی چون «دُرَّة»، «بَیضة» و «دُمْیَة» برای تصویرپردازی و شبیهسازی زنان پردهنشین، نمادسازی شده که در این پژوهش به آن اشاره میشود. دراینمیان تنها واژه «مُخَدَّرَة» است که در سیر تحولی معنای آن، به عنوان یک مصطلح لغوی از نگاه عرفی دورۀ جاهلیت به حوزۀ فقه اسلامی با شرایط و احکام خاصی تعریف شده و توسعه یافته است.
پوشش زنان
زن در جاهلیت
حجاب در جاهلیت
ادبیات جاهلی
2015
08
23
39
64
https://www.jgfs.ir/article_43236_0a0a394612157dbeb8b740a1c36b932e.pdf
مطالعات جنسیت و خانواده
2538-1938
2538-1938
1394
3
1
تأثیر سیاست تقنینی بر نرخ رشد جمعیت در ایران
علی
مشهدی
مسعود
فریادی
در دهههای گذشته، قوانین و مقررات بسیاری در ارتباط با تنظیم جمعیت در ایران تصویب شده که میتواند بیانگر رویکرد سیاست تقنینی کشور به موضوع جمعیت باشد. در این نوشتار، سیاست تقنینی جمعیتی در ایران از دو جنبه بررسی شده است. نخست اینکه سیاست تقنینی ایران هیچگاه یک جهتگیری مشخص در زمینة افزایش، کاهش یا تعدیل جمعیت نداشته و دوم اینکه قوانین و مقررات ناظر بر تنظیم جمعیت، صرفاً یکی از عوامل اجتماعی مؤثر بر تنظیم نرخ رشد جمعیت به شمار میآید و عوامل فراوان دیگری مانند عوامل اقتصادی، اجتماعی، نگرشهای فرهنگی و همچنین وضعیت محیط زیست و منابع طبیعی نیز در کاهش یا افزایش این نرخ مؤثرند. این مقاله بر این مبنا استوار است که هرچند سیاست تقنینی، نیازمند ثبات در این زمینه است؛ ولی الزاماً نمیتوان پذیرفت نظام حقوقی، عامل اصلی در نرخ رشد جمعیت قلمداد میشود؛ چراکه گذشته از تأثیر عوامل گوناگون دیگر، اثبات تأثیر عامل حقوقی بر افزایش یا کاهش جمعیت، مستلزم ارزیابی آثار قوانین و مقرراتی است که در حوزههای مرتبط با جمعیت تصویب شدهاند و این ارزیابی تاکنون صورت نگرفته است. همچنین مهمترین عامل مؤثر در تحقق اهداف یک قانون، داشتن ضمانت اجرایی قوی است؛ درحالیکه سیاستهای تنظیم جمعیت در تشویق خانوادهها به افزایش یا کاهش فرزندآوری، از ضمانت اجرایی لازم برخوردار نیستند. راهکار پیشنهادی این مقاله، ضرورت حرکت تدریجی نظام حقوقی به سمت تحقق عدالت جمعیتی به جای کنترل آماری در شاخصهای جمعیتی است.
سیاست تقنینی
قانون تنظیم خانواده
حقوق عمومی جمعیت
عدالت جمعیتی
نرخ رشد جمعیت
2015
08
23
67
91
https://www.jgfs.ir/article_43238_199b87cfdbec8d5b03a2a2b2d4d693bc.pdf
مطالعات جنسیت و خانواده
2538-1938
2538-1938
1394
3
1
«منع تشبه به جنس مخالف» به مثابة قاعدة فقهی
حسین
بستان (نجفی)
محمد رضا
کدخدایی
این پژوهش با روش فقهی به بررسی روایات منع تشبه به جنس مخالف میپردازد و میکوشد به این پرسش پاسخ دهد که آیا این روایات، ظرفیت لازم برای پشتیبانی یک قاعدة فقهی در حوزة مباحث جنسیتی را دارد. برای پاسخ به این پرسش، پس از ذکر نکاتی در اهمیت قاعدهسازی و خطورت تشبه به جنس مخالف، ویژگیهای قاعده و لوازم قاعدهسازی بیان میشود. در پی آن با توصیف و تبیین مضمون روایات و بررسی اسناد و دلالت و مفاد آنها، به این نتیجه میرسیم که گزارههای مربوط به منع تشبه به جنس مخالف، شمول و کلیت لازم برای تطبیق را در اختیار قرار میدهد و میتواند تحت عنوان قاعدة فقهی «تحریم تشبه النساء بالرجال والعکس» در حوزة فقه فردی و حاکمیتی مطرح شود. طرح این قاعده در حوزة فقه حکومتی و سیاستگذاریهای کلان اجتماعی، با دلایل متقنتری قابلپیگیری است.
تشبه زنان و مردان
قاعدة تحریم تشبه
تحریم تشبه الرجال بالنساء والعکس
منع تشبه به جنس مخالف
2015
08
23
93
120
https://www.jgfs.ir/article_43242_9796e83aa9c45527934db4d20d85b5c0.pdf
مطالعات جنسیت و خانواده
2538-1938
2538-1938
1394
3
1
روابط جنسی پیش از ازدواج در میان جوانان؛ الگوها، انگیزهها، پاداشها و هزینهها
زکیه
شرعی نژاد
محمد سعید
ذکایی
تحولات سبک زندگی جوانان در سالهای اخیر در ایران، بهتدریج ابعاد گوناگونی به خود گرفته و نهتنها ارزشها، که رفتارهای افراد را دستخوش تغییر کرده است. یکی از این تغییرات، حوزۀ روابط جنسی پیش از ازدواج و مناسبات با جنس مخالف است. مطالعۀ حاضر در پی شناسایی فرایند برقراری این روابط و فهم منافع و مضاری است که دو جنس برای ارتباطات دوستانۀ خود و مدیریت آن قایلاند. در این پژوهش با 24 تن از پسران و دختران طبقۀ متوسط ساکن تهران مصاحبه شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد - به ترتیب اهمیت - دختران در رابطه به دنبال ازدواج، تأمین نیازهای عاطفی، جنسی، فراغتی و مالی هستند و در ازای آن هزینههایی همچون فرصتسوزی، تاریخ انقضا و سوءپیشینه را میپردازند. پسران نیز به دنبال تأمین نیازهای جنسی و عاطفی و به تأخیر انداختن ازدواج هستند و در ازای آن سرمایۀ اقتصادی و وقت و انرژی میگذارند. ناهمخوانی در منافع و زیانهای رابطه برای دو جنس، آنها را در برابر یکدیگر قرار میدهد و هر کدام روش متفاوتی را برای مدیریت رابطه در پیش میگیرند. ازآنجاکه منافع و زیانهای رابطه برای دختران، بیشتر و به هم مرتبط هستند، تصمیم به برقراری روابط برای آنها با ملاحظات و حساسیتهای بیشتر ارزشی، هنجاری و اخلاقی همراه است.
رابطه با جنس مخالف
جنسیت
مدیریت رابطه
رابطۀ جنسی
دوستی
منافع
زیانها
2015
08
23
122
155
https://www.jgfs.ir/article_43243_a7f8f9126b4b23fe5ede4397ca6d82ba.pdf
مطالعات جنسیت و خانواده
2538-1938
2538-1938
1394
3
1
قلمرو قوامیت مرد؛ خانواده یا اجتماع
مجید
دهقان
در بحث مشارکت اجتماعی زنان برای جواز یا محدود کردن این مشارکت، به ادلهای که قوامیت مرد را بیان میکند، استدلال میشود که دراینمیان آیة قوامون و آیة درجه از اهمیت بیشتری برخوردارند. این پژوهش با بررسی این ادله میکوشد به این پرسش پاسخ گوید که آیا میتوان قوامیت را به عنوان دلیلی عام در مباحث اجتماعی زنان اثبات کرد. برای پاسخ به این پژوهش پس از گزارشی از آرای مختلف دربارة قلمرو قوامیت، ادلة موافقان و مخالفان تسری قوامیت به اجتماع و استفاده از آن به عنوان قاعدهای عام بررسی شده است. پژوهش حاضر به این نتیجه میرسد که ادلة قوامیت، تنها قوامیت را برای شوهران در خانواده اثبات میکند.
قوامیت
مشارکت اجتماعی زنان
آیة قوامون
آیة درجه
2015
08
23
157
171
https://www.jgfs.ir/article_43244_b0ad7a8c8b2c8aec0eaf4d40e6c01f25.pdf