پژوهشکده زن و خانواده
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مدیر مسئول: محمدرضا زیبایی نژاد
مطالعات جنسیت و خانواده
2538-1938
5
2
2018
02
20
مبانی نظری دیدگاه علامه طباطبایی در حجیت روایات تفسیری و تعامل با روایات جنسیتی در المیزان
11
34
FA
زهره
رجبیان
استادیار مرکز تحقیقات زن و خانواده
z.rajabian39@gmail.com
دربارۀ حجیت روایات تفسیری اختلافنظر وجود دارد. برخی قائل به حجیت و بسیاری از اندیشمندان اسلامی، ازجمله علامه طباطبایی قائل به عدم حجیتاند. در مقالۀ حاضر، ادلۀ حجیت خبر واحد از حیث شمول آن بر روایات تفسیری بررسی شده است. نتیجۀ بررسی، عدم شمول ادلۀ حجیت خبر واحد ـ اعم از لفظی و غیرلفظی ـ بر روایات تفسیری و تأیید دیدگاه علامه است. از دیدگاه علامه، روایات تفسیری زمانی حجتاند که یا متواتر یا محفوف به قرینۀ قطعیه باشند؛ بهطوریکه از طریق آنها وثوق تام شخصی حاصل شود. در زمینۀ روایات جنسیتی به نظر میرسد علامه با رویکرد متنمحوری از ذکر برخی روایات چشمپوشی کرده است. دقت در مضامین برخی از این احادیث بهخوبی ناسازگاری آنها را با مبانی کلامی و انسانشناختی، ظواهر یا روح کلی قرآن، مسلّمات روایی و مانند آن نشان میدهد؛ چنانکه در زمینة علت اعتماد به پارهای دیگر از احادیث تفسیری، به مواردی مانند تواتر یا استفاضه، همسویی و تعاضد مضمونی با روایات دیگر و مانند آن تصریح شده است.
حجیت,حجیت روایات تفسیری,روایات جنسیتی,علامه طباطبایی,تفسیر المیزان
https://www.jgfs.ir/article_75638.html
https://www.jgfs.ir/article_75638_89c8d256274634f2e344022dd588ed50.pdf
پژوهشکده زن و خانواده
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مدیر مسئول: محمدرضا زیبایی نژاد
مطالعات جنسیت و خانواده
2538-1938
5
2
2018
02
20
تحلیل دیدگاه فمینیستهای اسلامی دربارة حجاب، مطالعة موردی دیدگاه اسما بارلاس
35
64
FA
محمد صادق
هدایت زاده
دانشجوی دکتری دانشگاه فردوسی مشهد
isumohammad@gmail.com
سهیلا
پیروزفر
دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد
spirouzfar@um.ac.ir
غلامرضا
رئیسیان
دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد
raeisian@um.ac.ir
طی چند دهة اخیر، «عفاف و حجاب» همواره یکی از مسائل بحثبرانگیز در محافل اسلامی بوده است. دراینمیان جریانهای نواندیش دیدگاههای متفاوتی نسبت به اندیشهوران پیشین داشته و نظرهای جدیدی دربارة چیستی و حدود حجاب ارائه کردهاند. نمونة بارز این جریانهای نواندیش، جریان موسوم به فمینیسم اسلامی است. اندیشهوران منسوب به این جریان با میزان حجاب کنونی مخالفاند و تفسیری متفاوت از چیستی حجاب دارند. در مقالة پیشرو به روش توصیفی - تحلیلی، دیدگاههای اسما بارلاس، یکی از نواندیشان برجستة فمینیسم اسلامی دربارة حجاب، با مراجعه به آثار وی استخراج و سپس با بهرهگیری از منابع اصیل اسلامی تحلیل و ارزیابی شده است. بارلاس معتقد است دیدگاههای غلط دربارة حجاب در فهم نادرست از آیات قرآن ریشه دارد. وی با انکار جهانشمولی آیة جلباب، آن را مختص عصر نزول میداند و در مقابل، با تفسیر خاص آیة 31 سورة نور، این حجاب را همراه با شرایطی لازمالاجرا میداند. سپس در ارزیابی نظرهای بارلاس، ضمن تأیید دیدگاههای درست نویسنده، به نقص نظریة دوحرکتی، تاریخمند دانستن حکم جلباب با دلایل غیرمستحکم، تفسیر نادرست آیة جلباب در تحقیر جایگاه انسانی کنیزان و معنای حداقلی و نادرست جلباب و خمار به حد پوشش سینه و گریبان اشاره میشود.
زنان,عفاف و حجاب,فمینیسم اسلامی,اسما بارلاس
https://www.jgfs.ir/article_75639.html
https://www.jgfs.ir/article_75639_87def2167d09188979a683d9001287ab.pdf
پژوهشکده زن و خانواده
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مدیر مسئول: محمدرضا زیبایی نژاد
مطالعات جنسیت و خانواده
2538-1938
5
2
2018
02
20
مقایسة «هرمنوتیک قرآنی» اسما بارلاس با نظریة تفسیری علامه طباطبایی؛ با تأکید بر مسئلة جنسیت
65
93
FA
محسن
بدره
استادیار دانشگاه الزهرا
darshahi@gmail.com
متینه سادات
موسوی
دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران
matinehmoosavi@yahoo.com
اسما بارلاس نویسندة کتاب زنان باورمند در اسلام: خوانشزدایی تفسیرهای پدرسالارانه از اسلام (2002م) یکی از شخصیتهای مهم بازاندیشی مسائل اسلام و جنسیت با تکیه بر ارائة تفسیرهای متفاوت از این مسائل در قرآن است. او برای صورت دادن این بازتفسیر، خود را ناگزیر به نقد روششناسی تفسیر سنتی و نیز پردازش معیارهای تفسیری متفاوتی دیده است. این نویسنده آنچه را که به عنوان یک چارچوب روششناختی برای خوانش قرآن پردازش کرده، «هرمنوتیک قرآنی» نام نهاده و مدعی است مؤلفهها و معیارهای آن را از خود قرآن استخراج کرده است؛ اما ازآنجاکه او «هرمنوتیک قرآنی» خود را «تفسیر انتقادی» و در برابر «تفسیر سنتی» که از نگاه او «محافظهکارانه» است، تعریف کرده و تفسیر سنتی را گاه بهتلویح و گاه بهتصریح فاقد ویژگیهای «قرآنی ـ انتقادی بودن» معرفی میکند، این نوشتار در تلاش است مقایسهای میان «هرمنوتیک قرآنی» بارلاس و نظریة تفسیری علامه طباطبایی که از شخصیتهای اصلی تفسیر قرآن به قرآن است، صورت دهد. علامه طباطبایی از معدود شخصیتهایی است که روش تفسیر قرآن به قرآن را بهتمامی به کار گرفته است. او به «خودبسندگی» قرآن در تفسیر قائل است و این نظریه و روش تفسیری را منتج از ساختار کلی متقن و عقلایی قرآن میداند و اینکه آیات قرآن انسجامی کامل و پیوسته دارد و از هر اختلاف و تناقضی مبراست. او فهم دقیق قرآن را مستلزم رویکردی کلنگر و جامع میداند تا در پرتو این جامعنگری از برداشتهای جزئی، پراکنده و ناصحیح پرهیز شود؛ با وجود اشتراک در مؤلفههای نظریة تفسیری مشترک هردو اندیشمند، وجود پیشفهمها و پیشفرضهای مختلف، ایشان را به برداشتهای متفاوتی در مسئلة جنسیت در قرآن سوق میدهد.
اسما بارلاس,علامه طباطبایی,هرمنوتیک قرآنی,نظریة تفسیری,جنسیت در قرآن
https://www.jgfs.ir/article_75641.html
https://www.jgfs.ir/article_75641_5e9f78c4933207a9569e8903ee39fbed.pdf
پژوهشکده زن و خانواده
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مدیر مسئول: محمدرضا زیبایی نژاد
مطالعات جنسیت و خانواده
2538-1938
5
2
2018
02
20
خانوادهمحوری در نظام مالیاتی با تأکید بر نظام حقوق مالیاتی ایران
95
123
FA
سید احمد
حبیب نژاد
استادیار پردیس فارابی دانشگاه تهران
a.habibnezhad@ut.ac.ir
زهرا
عامری
استادیار دانشگاه بجنورد
z.ameri@ub.ac.ir
احمد
خسروی
استادیار دانشگاه بیرجند
a.khosravi@birjand.ac.ir
با در نظر گرفتن اهمیت خانواده و جایگاه آن در نظامهای حقوق مالی و مالیاتی کشورها، این مقاله به بررسی جایگاه خانواده در سیاستگذاری مالیاتی ایران، شناخت نقاط قوت و ضعف قوانین اجراشده، همچنین مشخص کردن سیاستهای مهم در این حوزه پرداخته و مروری بر قوانین کشورهای دیگر نیز داشته است. تأکید بر «ایجاد جامعهای خانوادهمحور» و «محور قرار گرفتن خانواده در قوانین و مقررات، برنامهها و سیاستهای اجرایی» در سیاستهای کلی نظام در امر خانواده بر اهمیت موضوع میافزاید. بر اساس نتایج حاصله پیشنهاد میشود به خانواده به عنوان مبنای تخصیص مالیات، شخصیت حقوقی مستقل اعطا گردد و نظام مالیاتی ضمن حرکت از پایة مالیاتی فردگرا به خانوادهگرا، با تعیین و تخصیص اعتبارات مالیاتی در حوزههای گوناگون، مشوق تشکیل و تحکیم خانواده شود. گسترش معافیتها و اعطای مشوقهای مالیاتی به خانوادههای دارای فرزند میتواند گامی اساسی در همین راستا قلمداد شود. برقراری معافیتها یا افزایش سقف معافیت مالیاتی برای کسانی که مسئولیت و سرپرستی خانوادهای را بر عهده دارند و با لحاظ مسئولیت آنان در قبال خانوادة خویش، از دیگر تدابیر موردنیاز است.
خانوادهمحوری,مالیات,حمایت از خانواده,اقشار کمدرآمد,سیاستگذاری مالیاتی
https://www.jgfs.ir/article_75642.html
https://www.jgfs.ir/article_75642_93dcf8961096f552d0adf395ec931a37.pdf
پژوهشکده زن و خانواده
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مدیر مسئول: محمدرضا زیبایی نژاد
مطالعات جنسیت و خانواده
2538-1938
5
2
2018
02
20
سازگاری زوجیت در تفسیر المیزان با نظریة ادراکات اعتباری علامه طباطبایی
125
146
FA
فاطمه
قاسمپور
دکتری فلسفه و پژوهشگر مقیم مرکز تحقیقات زن و خانواده
fa_ghasempour@yahoo.com
علامه طباطبایی در اوایل دهه بیست، نظریة ادراکات اعتباری خود را در «رسالة اعتباریات» به رشتة تحریر درآورد. ادراکات اعتباری به ادراکاتی گفته میشود که بر خلاف ادراکات حقیقی، در ظرف خارج مطابق ندارند؛ ولی بر حقیقتی استوارند. ایشان این ادراکات را مرتبط با افکار اجتماعی انسان میداند و معتقد است افکار اجتماعی انسان بدون اعتباریات تحقق نمییابد. انسان میان نیاز طبیعی و زیستی خود و رفع این نیاز، ادراکاتی را خلق میکند که خاستگاه این ادراکات در میل و اختیار انسان است. علامه پس از آن با ارائة اقسام اعتباریات، برخی از اعتباریات را قبلالاجتماعی میداند و قائل است که این اعتباریات ثابتاند و برخی از اعتباریات را از نوع اعتباریات بعدالاجتماع معرفی میکند و این اعتباریات را در معرض تغییر میداند. ایشان ازدواج را در زمرة اعتباریات بعدالاجتماع قرار میدهد. از سوی دیگر بررسی آثار علامه ـ به طور ویژه تفسیر المیزان ـ بیانگر آن است که ایشان ازدواج را امری طبیعی میداند و به فطری بودن امر ازدواج قائل است. دربارة سازگاری زوجیت در نگاه علامه سه رویکرد را میتوان در نظر گرفت: اول ـ علامة مفسر که قائل به طبیعی بودن ازدواج است را متفاوت از علامة فیلسوف بدانیم و قائل به این باشیم که نظریة فلسفی و تفسیری علامه متفاوت است. دوم ـ علامه را متعهد به رئالیسم بدانیم و معتقد باشیم هرچند علامه در نظام فلسفی خود نوآوریهایی داشته است؛ ولی درواقع ایشان به دنیای سنت تعلق دارد و از چارچوب فکری ـ معرفتی دنیای سنت خارج نشده است. سوم ـ علامه هرچند به نظریۀ ادراکات اعتباری قائل است؛ ولی ازآنجاییکه احکام دینی بیشترین تطابق را با طبیعت انسان دارند، لذا شریعت بهترین اعتباریات را در اختیار انسان قرار داده است. در این مقاله توضیح داده شده که رویکرد سوم موردپذیرش است.
ادراکات اعتباری,فطرت,عدل اجتماعی,زوجیت,نظام تکوین و تشریع
https://www.jgfs.ir/article_75645.html
https://www.jgfs.ir/article_75645_16ccca0f92a6eba4205a084f3afacb0b.pdf
پژوهشکده زن و خانواده
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مدیر مسئول: محمدرضا زیبایی نژاد
مطالعات جنسیت و خانواده
2538-1938
5
2
2018
02
20
وضعیت فقهی ـ حقوقی تعهد ثالث به پرداخت مهریه
147
174
FA
اعظم
ابراهیمی
استادیار دانشگاه پیام نور بافق
aebrahimi56@yahoo.com
حسین
کاویار
استادیار دانشگاه اراک
hosseinkaviar@gmail.com
در نکاح، زوج مکلف است مهریه را به زن تملیک کند یا آن را به مثابه یک تعهد مالی بر عهده گیرد. دربارة جواز تعهد ثالث به پرداخت مهریه دو نظر متقابل وجود دارد؛ این دو نظر مبتنی بر اختلاف در ماهیت نکاح است که آیا نکاح از معاوضات است یا خیر؟ اگر نکاح عقد معاوضی باشد، عوض باید از ملک کسی خارج شود که معوض در ملک او وارد میشود. دیدگاه دیگر نکاح را از عقود معاوضی نمیداند و درنتیجه پرداخت مهریه از سوی ثالث را صحیح می-داند. دلیل متقنی بر اینکه مهر لزوماً باید از دارایی زوج باشد، وجود ندارد؛ بنابراین شخص ثالث میتواند مال خود را به عنوان مهریه قرار دهد یا به پرداخت مهریه متعهد شود. شرط مذکور میتواند در قالب شرط بنایی، ابتدایی و شرط به فعل ثالث در ضمن عقد نکاح ظهور پیدا کند یا در قالب شرط نتیجه به سود ثالث در قرارداد درج شود. همچنین ممکن است ثالث در قالب عقد ضمان یا عقد حواله، به پرداخت مهریه متعهد گردد. تبدیل تعهد از طریق تبدیل متعهد قالب دیگری است که تعهد ثالث در آن میگنجد. در این مقاله در صدد هستیم این مسائل را از نظر حقوق تعهدات تحلیل کنیم و ضمن بیان صورتهای تعهد مهریه از سوی ثالث، به بیان ماهیت حقوقی این تعهد بپردازیم.
ثالث,ضمانت مهریه,حوالة مهریه,تبدیل تعهد,تعهد ابتدایی,شروط ضمن عقد
https://www.jgfs.ir/article_75646.html
https://www.jgfs.ir/article_75646_50bb355f06a10cc8ca6a63f425308f81.pdf