پژوهشکده زن و خانواده
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مدیر مسئول: محمدرضا زیبایی نژاد
مطالعات جنسیت و خانواده
2538-1938
1
1
2013
12
22
ماهیت قوامیت
7
45
FA
سید حمید
جزایری
عضو هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه
مجید
دهقان
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات زن و خانواده
این پژوهش به بررسی ماهیت قوّامیت مرد در فقه شیعه میپردازد و تلاش میکند به این پرسش پاسخ دهد که «آیا ماهیت قوّامیتْ کارپردازی و عامل اجرایی بودن است یا نوعی ولایت؟». برای پاسخ به این پرسش در ابتدا دو آیه «قوّامون» و «درجه» مورد بررسی قرار میگیرند؛ سپس، روایاتی که رابطه زن و شوهر و احکام این رابطه را بیان میکنند تحلیل سندی و دلالی میگردند و در پایان، آثار قوّامیت در ابواب مختلف فقهی مرور میگردد. این بررسیها نشان میدهد که ماهیت قوّامیت نوعی از ولایت فقهی است که در آن نظر شوهر در برخی تصرفات همسر دخالت دارد.
رابطه حقوقی زوجین,ولایت,آیه قوّامون,آیه درجه
https://www.jgfs.ir/article_14933.html
https://www.jgfs.ir/article_14933_0043349d60cfc1664741ceb56e39870b.pdf
پژوهشکده زن و خانواده
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مدیر مسئول: محمدرضا زیبایی نژاد
مطالعات جنسیت و خانواده
2538-1938
1
1
2013
12
22
ساخت اجتماعی طلاق در ایران
47
69
FA
محمد تقی
کرمی قهی
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی
«طلاق» از جمله مسائل اجتماعی در ایران است که در دهههای گذشته تحولات زیادی را پشت سر گذاشته است. در مقاله حاضر این تغییرات با توجه به چگونگی ساختیابی اجتماعیشان مورد بررسی قرار میگیرند. به منظور تبیین ابعاد مختلف تحولات در ساخت اجتماعی طلاق در ایران، مدل نظری «واقعگراییِ تحلیلی» از جمله کارآمدترین الگوهای نظری است که در این مقاله نیز مد نظر قرار گرفته است. نظریه اساسی در این مدل، «نظریه ارادهگرایانه کنش» است که پارسونز در دوره نخستِ تلاش نظریاش آن را بسط و توضیح داد. از جمله مزایای این الگو، تأکید بر ابعاد مختلف ذهنی و عینی است. بر این اساس، دادههای مرتبط با طلاق در دهههای اخیر در ایران با توجه به ذهنیت کنشگرانِ ایرانی معنادار شده است. روش اصلی به منظور تحلیل یافتهها نیز «تحلیل ثانویه» است. مبنای تأمین دادههای تحلیل، دادههای پژوهشهای کلان و عمدتاً ملّی است که پیش از این صورت گرفته است. بر اساس مدل مذکور و با استفاده از روش تحلیل ثانویه، ابعاد عینی و ذهنیِ طلاق و الگوی تغییر نگرشی در خصوص طلاق نیز با توجه به شاخصهای تفصیلی و با ارجاع به دادههای ملّی مورد بررسی قرار گرفته است.
طلاق,تغییر اجتماعی,ساخت اجتماعی,واقعیت عینی,نگرش ذهنی
https://www.jgfs.ir/article_14953.html
https://www.jgfs.ir/article_14953_b97226d05794dec9be8ef88cf3c89f8f.pdf
پژوهشکده زن و خانواده
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مدیر مسئول: محمدرضا زیبایی نژاد
مطالعات جنسیت و خانواده
2538-1938
1
1
2013
12
22
نقش شناخت «خود» و «رابطه با خانواده» بر شکلگیری دیدگاه دانشجویان نسبت به نوع ارتباط با جنس مخالف پیش از ازدواج
71
93
FA
منصوره سادات
صادقی
عضو هیات علمی پژوهشکده خانواده دانشگاه شهید بهشتی
m_sadeghi@sbu.ac.ir
نوشته حاضر با هدف بررسی دیدگاه دانشجویان در مورد ارتباط با جنس مخالف و نقش «شناخت خود» و «رابطه با خانواده» در این خصوص صورت گرفته است. این پژوهش، یک پژوهش کیفی است که با روش مصاحبه عمقی با 30 نفر از دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی (12 نفر پسر و 18 نفر دختر) انجام شده است. نتایج یافتهها نشان میدهد که دانشجویان درباره رابطه با جنس مخالف در دو گروه طبقهبندی میشوند: گروهی که وجود رابطه را ضروری میدانند و گروهی که وجود این رابطه را ضروری نمیدانند. دانشجویانِ متعلّق به گروه نخست، بر وجود رابطه در ابعاد مختلف «شناختی»، «عاطفی» و «جنسی» تأکید دارند. این در حالی است که بیشتر این دانشجویان کیفیت روابط خود با خانوادهشان را «سرد» و «محدود» و یا «بدون حمایت عاطفی و هیجانی» ارزیابی کردهاند. این گروه از دانشجویان که بیشتر از جنس مذکر هستند، منبع شناخت خود را از طریق مقایسه با دیگران، به خصوص دوستان، ذکر کردهاند. دانشجویانی که وجود رابطه را ضروری ندانسته، امّا تحت شرایط خاص با آن موافق بودند، به دو زیرگروه «رابطه از نوع شناختی» و «رابطه از نوع عاطفی» تقسیم میشوند. اگرچه والدینِ هر دو زیرگروه مخالف رابطه دانشجویان با جنس مخالف بودند، امّا روابط خانوادگی دانشجویانِ متعلّق به گروه شناختی «گرم» و «عمیق» و روابط دانشجویانِ متعلّق به گروه عاطفی «گرم»، امّا «محدود» بود. دانشجویانِ معتقد به روابطِ صرفاً شناختیْ منبع شناخت خود را اغلب «خودْمشاهدهگری»، و دانشجویان معتقد به روابط عاطفی، آن را «بازخورد دیگران» گزارش کردهاند.
رابطه با جنس مخالف,نگرش دانشجویان,رابطه جنسی,عاطفی و شناختی,کیفیت رابطه با والدین,شناخت خود
https://www.jgfs.ir/article_14956.html
https://www.jgfs.ir/article_14956_88fb751852cdaf08e5d2f387f3b5f4c5.pdf
پژوهشکده زن و خانواده
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مدیر مسئول: محمدرضا زیبایی نژاد
مطالعات جنسیت و خانواده
2538-1938
1
1
2013
12
22
سرکوب نشانهشناختی خانواده سنتی در سینمای ایران: بررسی موردی سینمای پر مخاطب سالهای 1380تا1385
94
116
FA
وحید
شالچی
استادیار گروه جامعهشناسی دانشگاه علامة طباطبایی
vshalchi@gmail.com
مقاله حاضر به بررسی بازنمایی خانواده و روابط سنّتی خانوادگی در سینمای پرمخاطب ایران میپردازد. مبانی مفهومی این مقاله برآمده از نظریه باختین و نظریههای پسااستعماری است و به لحاظ روشی نیز از تکنیکهای نشانهشناسی بهره میگیرد. نمونههای مورد بررسی، فیلمهای پرمخاطب ایران از ١٣٨٠ تا ١٣٨5 هستند. نتایج این مطالعه نشان میدهد که در سینمای ایران در برهه مورد بررسی، خانواده سنّتی و انسان سنّتگرا در حوزه خانواده همچون «دیگری»ِ متعصب و جهلاندیشی به نمایش درمیآید که در چنبره تعصبات کور گرفتار آمده و امکان تدبیر عاقلانه و عادلانه در زندگی خانوادگی را ندارد. در دوگانگیهای نشانهشناختی مستور این آثار، خانواده سنّتی در مقابل اخلاق، علم، عدالت و تعقل قرار میگیرد. به این ترتیب، سنّت خانودگیِ ایرانی در سرزمین خویش اُبژة نگاهی شرقشناسانه قرار میگیرد. خوانش مرجح آثار مورد بررسی، خانواده سنّتی را در موضعی کور و لال قرار میدهد که حتّی قادر نیست کوچکترین دفاعی از خویش بنماید. خانواده سنّتی در فرآیند بازنماییْ «اهریمنسازی» شده و بیآنکه در این بازنماییهایِ سرکوبگرانه فرصت سخن گفتن بیابد، در مسلخی نشانهشناختی به سیاهی عدم سپرده میشود.
خانواده سنّتی,روابط خانوادگی سنّتی,بازنمایی,نشانهشناسی,خوانش مرجح,دیگری
https://www.jgfs.ir/article_14959.html
https://www.jgfs.ir/article_14959_34cc96eb77d3ba09679b2cece89ffaad.pdf
پژوهشکده زن و خانواده
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مدیر مسئول: محمدرضا زیبایی نژاد
مطالعات جنسیت و خانواده
2538-1938
1
1
2013
12
22
مشروعیت ازدواج با شرط محدودیت در تمکین
117
134
FA
بهنام
قنبرپور
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قائمشهر
behnamghanbarpor45@yahoo.com
سید جواد
سید علیزاده گنجی
استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قائمشهر
alizadeh_ganji@yahoo.com
از منظر علمای فقه و حقوق اسلامی، درج هر شرطی در ضمن عقد نکاح که از شرایط عمومی صحت برخوردار باشد، بلامانع است. اکنون این پرسش مطرح است که آیا زوجه میتواند در ضمن عقد نکاح «تمکین محدود» را شرط نماید؟ پاسخ به این سؤال مستلزم بررسی ماهیت و مقتضای ذات عقد نکاح است. نوشتار حاضر که به روش تحلیلی و توصیفی مستند است میکوشد تا اثبات نماید که تمکین در ذات عقد نکاح لحاظ نشده است، بلکه مقتضای اطلاق آن میباشد؛ زیرا آثار و مقاصد متعددی بر نکاح مترتب است که هر یک میتوانند مجوزی در صحت عقد تلقی شوند؛ از این رو، حق تمکین در ضمن عقد نکاح قابل تعدیل است. اما از آنجایی که شرط نباید سالب حق باشد، حذف هرگونه تمکین از زندگی زناشویی، مشمول ماده 959 قانون مدنی بوده و نافی اثر مطلوب عقد نکاح است و با مفهوم عرفی ازدواج سازگاری ندارد؛ مع الوصف در زندگی معاصر که برخی از زنان همچون مردان در فعالیتهای اجتماعی و اقتصادی مشارکت فعال دارند، گاهی پاسخ به مطالبات زوج در خصوص تمکین در هر زمانی میسر نیست؛ لذا برای پیشگیری از اختلافات مربوط به تعهدات تمکین، زوجه میتواند خواستههای زوج را در این زمینه با استفاده از شرط ضمن عقد محدود نماید.
تمکین,مقتضای ذات عقد نکاح,شرط عدم تمکین
https://www.jgfs.ir/article_14960.html
https://www.jgfs.ir/article_14960_4c73e8a05e4620829358b181d5d25d77.pdf
پژوهشکده زن و خانواده
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مدیر مسئول: محمدرضا زیبایی نژاد
مطالعات جنسیت و خانواده
2538-1938
1
1
2013
12
22
جنسیت، اشتغال و دارایی از دیدگاه جامعهشناسی اسلامی
135
155
FA
حسین
بستان (نجفی)
استادیار گروه جامعهشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
hbostan@rihu.ac.ir
این مقاله با رویکرد جامعهشناسی اسلامی، به تبیین علّی و کارکردی «جنسیت» در «اشتغال» و «دارایی» میپردازد. رویکرد هنجاری اسلام به اشتغال زنان، تبیین علّی تمایز شغلی زن و مرد، تحلیل کارکردی تمایز شغلی زن و مرد، و رویکرد هنجاری اسلام به دارایی زنان و تبیین تفاوت جنسیتی داراییها، رئوس مباحث این مقاله را تشکیل مىدهند. در خلال هر یک از مباحث مقاله، با اشارهای گذرا به دیدگاههای جامعهشناختی بهویژه فمینیستی و سپس بیان دیدگاه اسلام، زمینة مقایسة رویکرد اسلامی با رویکردهای رقیب فراهم شده است. یافتههای پژوهش به طور خلاصه از این قرارند: رویکرد اسلامی با تکیه بر مبانی متمایز هستیشناختی و معرفتشناختی و با بهرهگیری از نکات مثبت نظریههاى جامعهشناسی جنسیت و پرهیز از استلزامات ایدئولوژیک آنها، تبیینی چندعلّتی ارائه میدهد که برحسب آن، عوامل سهگانة ذیل در تمایزهای جنسیتی در اشتغال مؤثرند: 1) پیشزمینههای فطری که در تفاوتهای طبیعی زن و مرد نمود مییابند؛ 2) عوامل بیواسطه که از جنس عوامل فرهنگیاند؛ 3) عوامل واسطهای یا مکمّل، شامل جامعهپذیری، عوامل حقوقی و اقتصادی. از نگاه کارکردی نیز تمایز جنسیتی در اشتغال برحسب کارکردهاى اجتماعی مهم آن، از جمله تحکیم خانواده، تأمین آرامش روانى همسران و تربیت فرزندان سالم و شایسته، تبیین میشود.
جنسیت,اشتغال زنان,دارایی زنان,جامعهشناسی جنسیت,جامعهشناسی اسلامی
https://www.jgfs.ir/article_14961.html
https://www.jgfs.ir/article_14961_68b516a50d214bbc7abbb5444f6894c0.pdf